Metadata Management/Profile/Metadata Profile: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۱۰ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{DISPLAYTITLE:پروفایل فراداده ای}} | {{DISPLAYTITLE:ایجاد پروفایل فراداده ای}} | ||
<div style='text-align: left;'> | |||
[[Metadata_Management/Profile|برگشت به صفحه قبل]] | |||
</div> | |||
=1-فهرستنويسي= | =1-فهرستنويسي= | ||
| خط ۸: | خط ۱۱: | ||
=2-پروفایل کاربردی فرادادهای= | =2-پروفایل کاربردی فرادادهای= | ||
کتابخانهها و مراکز اطلاعاتی به عنوان استفادهکنندگان از فراداده به دلیل پیروی و وابستگی به اهداف، خطمشیها و کارکردهای مورد انتظار سازمان یا بافت موضوعی توسعه دهنده آن، و نیز بر اساس انواع و قابلیتهای اشیای محتوایی که دسترسپذیر میسازد، و عواملی دیگر، دارای ویژگیهای بومی و متمایز از یکدیگر هستند. بنابراین هر کتابخانه و مرکز اطلاعاتی برای مدیریت اشیای محتوایی و تسهیل و تسریع دسترسی به آنها به طیفی از استانداردهای فرادادهای نیاز دارد، و در بیشتر موارد یک استاندارد به تنهایی نمیتواند به تمامی نیازها پاسخ دهد، و یا از تمامی کارکردهای مورد نظر پشتیبانی کند. از سوی دیگر، هر استاندارد فرادادهای از مجموعهای عناصر فرادادهای تشکیل میشود، و در اصل این عناصر هستند که کارکرد(های) استانداردها را تعیین میکنند. اگر چه مجموعه عناصر فرادادهای در یک بستر معناشناختی با یکدیگر مرتبط هستند، اما هر عنصر برای کارکردها و انواع خاصی از اشیای محتوایی به کار میرود. به عبارت دیگر، تمامی عناصر یک استاندارد فرادادهای برای یک کتابخانه یا مرکز اطلاعاتی خاص کاربردپذیر نیستند | کتابخانهها و مراکز اطلاعاتی به عنوان استفادهکنندگان از فراداده به دلیل پیروی و وابستگی به اهداف، خطمشیها و کارکردهای مورد انتظار سازمان یا بافت موضوعی توسعه دهنده آن، و نیز بر اساس انواع و قابلیتهای اشیای محتوایی که دسترسپذیر میسازد، و عواملی دیگر، دارای ویژگیهای بومی و متمایز از یکدیگر هستند. بنابراین هر کتابخانه و مرکز اطلاعاتی برای مدیریت اشیای محتوایی و تسهیل و تسریع دسترسی به آنها به طیفی از استانداردهای فرادادهای نیاز دارد، و در بیشتر موارد یک استاندارد به تنهایی نمیتواند به تمامی نیازها پاسخ دهد، و یا از تمامی کارکردهای مورد نظر پشتیبانی کند. از سوی دیگر، هر استاندارد فرادادهای از مجموعهای عناصر فرادادهای تشکیل میشود، و در اصل این عناصر هستند که کارکرد(های) استانداردها را تعیین میکنند. اگر چه مجموعه عناصر فرادادهای در یک بستر معناشناختی با یکدیگر مرتبط هستند، اما هر عنصر برای کارکردها و انواع خاصی از اشیای محتوایی به کار میرود. به عبارت دیگر، تمامی عناصر یک استاندارد فرادادهای برای یک کتابخانه یا مرکز اطلاعاتی خاص کاربردپذیر نیستند | ||
از آنجا که طرحها و استانداردهای فرادادهای گوناگونی وجود دارند و هرکدام از آنها توانایی و قابلیتهای مختلفی در توصیف ویژگیهای ظاهری و محتوایی منابع را دارند، امروزه بسیاری از سازمانها و محیطهای دادهای به طراحی و تدوین پروفایل کاربردی فرادادهای متناسب با نیازهای بومی خود تلاش نمودهاند. در واقع سه دلیل عمده شامل: ناکافی بودن یک طرح فرادادهای یا عدم نیاز به تمامی عناصر یک طرح، ویژگیهای بومی سازمانها یا بافتهای اطلاعاتی، و وجود طرحهای فرادادهای متعدد با کارکردهای گوناگون و یکسان موجب استقبال از پروفایل کاربردی در مراکز اطلاعاتی گردیده است. (طاهری، 1393. | از آنجا که طرحها و استانداردهای فرادادهای گوناگونی وجود دارند و هرکدام از آنها توانایی و قابلیتهای مختلفی در توصیف ویژگیهای ظاهری و محتوایی منابع را دارند، امروزه بسیاری از سازمانها و محیطهای دادهای به طراحی و تدوین پروفایل کاربردی فرادادهای متناسب با نیازهای بومی خود تلاش نمودهاند. در واقع سه دلیل عمده شامل: ناکافی بودن یک طرح فرادادهای یا عدم نیاز به تمامی عناصر یک طرح، ویژگیهای بومی سازمانها یا بافتهای اطلاعاتی، و وجود طرحهای فرادادهای متعدد با کارکردهای گوناگون و یکسان موجب استقبال از پروفایل کاربردی در مراکز اطلاعاتی گردیده است. (طاهری، 1393.) | ||
پروفایل کاربردی مجموعه عناصر فرادادهای از یک یا چند استاندارد فرادادهای است که با توجه به نیازهای محلی و بومی سازمان، تعریف میشود. درواقع پروفایل کاربردی این امکان را فراهم میکند که عناصر مورد نیاز و متناسب با ویژگیهای یک پایگاه اطلاعاتی یا مرکز اطلاعاتی استخراج، و بین عناصر ارتباط برقرار نموده، و در قالب یک پروفایل کاربردی جهت تعیین رویه توصیف منابع ارائه شود (کویل و بیکر 2113) | پروفایل کاربردی مجموعه عناصر فرادادهای از یک یا چند استاندارد فرادادهای است که با توجه به نیازهای محلی و بومی سازمان، تعریف میشود. درواقع پروفایل کاربردی این امکان را فراهم میکند که عناصر مورد نیاز و متناسب با ویژگیهای یک پایگاه اطلاعاتی یا مرکز اطلاعاتی استخراج، و بین عناصر ارتباط برقرار نموده، و در قالب یک پروفایل کاربردی جهت تعیین رویه توصیف منابع ارائه شود (کویل و بیکر 2113) | ||
=3-استانداردهای فرادادهای مهم کاربردی در نرمافزار لیبرا= | =3-استانداردهای فرادادهای مهم کاربردی در نرمافزار لیبرا= | ||
1. فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ) | 1. فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ)<br> | ||
2. چارچوب کتاب شناختی نوین در محیط داده های پیوندی (بیبفریم) | 2. چارچوب کتاب شناختی نوین در محیط داده های پیوندی (بیبفریم)<br> | ||
3. یونی مارک | 3. یونی مارک<br> | ||
4. مارک 21 | 4. مارک 21<br> | ||
5. مودس | 5. مودس<br> | ||
6. مدس | 6. مدس<br> | ||
در این نرمافزار به منظور بهبود دسترسی به موجودیتهای دادهای کتابخانهای و تولید فرادادههایی با قابلیت نمایهسازی و پیدانمایی معنایی در محیط موتورهای کاوش از فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ) به عنوان بستر پایه ذخیرهسازی فرادادهای استفاده شده است. همچنین به منظور غنیسازی فرانمای تولید دادههای ساختارمند، در این نرمافزار امکان ایجاد عناصر دیگر استانداردهای فرادادهای از جمله بیب فریم، مارک، مودس، به عنوان مبنای طراحی و تدوین پروفایل فرادادهای فراهم شده است تا بتواند نیازهای توصیف و سارماندهی اشیای محتوایی هر یک از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی را تامین نماید. | در این نرمافزار به منظور بهبود دسترسی به موجودیتهای دادهای کتابخانهای و تولید فرادادههایی با قابلیت نمایهسازی و پیدانمایی معنایی در محیط موتورهای کاوش از فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ) به عنوان بستر پایه ذخیرهسازی فرادادهای استفاده شده است. همچنین به منظور غنیسازی فرانمای تولید دادههای ساختارمند، در این نرمافزار امکان ایجاد عناصر دیگر استانداردهای فرادادهای از جمله بیب فریم، مارک، مودس، به عنوان مبنای طراحی و تدوین پروفایل فرادادهای فراهم شده است تا بتواند نیازهای توصیف و سارماندهی اشیای محتوایی هر یک از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی را تامین نماید. | ||
=4-فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ)= | =4-فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ)= | ||
ایجاد دادههای ساختارمند در وب یکی از راهکارهای تحقق وب معنایی، به منظور پردازش و سازماندهی بهتر و درک معنا است. یکی از روشهایی که برای ایجاد دادههای ساختارمند پیشنهاد شده، معرفی فرانمای تولید دادههای ساختارمند موسوم به اسکیما دات ارگ است که توسط موتورهای کاوش گوگل، یاهو، بینگ و یاندکس ایجاد شده است. ، ایــن طــرح یــک واژگان یــا هستینگاشــت واحــد اســت کــه بــرای توصیــف صفــات و بازنمــون روابــط میــان اشــیای محتوایــی وب معرفــی و طراحــی شــده کــه بــرای نشــانهگذاری اشــیای محتوایــی وب بهشــیوهای قابــل درک توســط موتورهــای کاوش مناســب اســت. فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب، امکان تولید و نمایش ساختارمند محتوا در محیط وب را دارد. صفات این طرح با استفاده از نشانهگذاری معنایی، محتوای موجودیتهای دادهای وب را در ساختار خود تعریف و ساختارمند کرده و باعث بهبود بازیابی پیشینهها و اشیای محتوایی در عین نمایش معنادار در موتورهای کاوش وب میشود. اسکیما دات ارگ در پی ایجاد یک فرانمای یکپارچه برای تمام انواع اشیای محتوایی وب است. و بستر نحوی این طرح در قالبهای دادههای خرد، فرمهای خرد، جیسان-الدی و آردیافای صورت میگیرد. | ایجاد دادههای ساختارمند در وب یکی از راهکارهای تحقق وب معنایی، به منظور پردازش و سازماندهی بهتر و درک معنا است. یکی از روشهایی که برای ایجاد دادههای ساختارمند پیشنهاد شده، معرفی فرانمای تولید دادههای ساختارمند موسوم به اسکیما دات ارگ است که توسط موتورهای کاوش گوگل، یاهو، بینگ و یاندکس ایجاد شده است. ، ایــن طــرح یــک واژگان یــا هستینگاشــت واحــد اســت کــه بــرای توصیــف صفــات و بازنمــون روابــط میــان اشــیای محتوایــی وب معرفــی و طراحــی شــده کــه بــرای نشــانهگذاری اشــیای محتوایــی وب بهشــیوهای قابــل درک توســط موتورهــای کاوش مناســب اســت. فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب، امکان تولید و نمایش ساختارمند محتوا در محیط وب را دارد. صفات این طرح با استفاده از نشانهگذاری معنایی، محتوای موجودیتهای دادهای وب را در ساختار خود تعریف و ساختارمند کرده و باعث بهبود بازیابی پیشینهها و اشیای محتوایی در عین نمایش معنادار در موتورهای کاوش وب میشود. اسکیما دات ارگ در پی ایجاد یک فرانمای یکپارچه برای تمام انواع اشیای محتوایی وب است. و بستر نحوی این طرح در قالبهای دادههای خرد، فرمهای خرد، جیسان-الدی و آردیافای صورت میگیرد. | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۵: | ||
=نحوه دسترسی= | |||
نحوه دسترسی به بخش پروفایلهای فرادادهای در سیستم بدین شرح است: | نحوه دسترسی به بخش پروفایلهای فرادادهای در سیستم بدین شرح است: | ||
مدیریت فراداده> | مدیریت فراداده> مدیریت موجودیتها> ایجاد پروفایلهای فرادادهای | ||
دربخش پروفایلهای فرادادهای، امکان ایجاد پروفایلهای فرادادهای اثر، نمود و مورد برای هر یک از انواع اشیای محتوایی (موجودیتهای کتابشناختی) موجود در سیستم فراهم شده است. | دربخش ایجاد پروفایلهای فرادادهای، امکان ایجاد پروفایلهای فرادادهای اثر، نمود و مورد برای هر یک از انواع اشیای محتوایی (موجودیتهای کتابشناختی) موجود در سیستم فراهم شده است. | ||
=6-جستجو و مرور پروفایلها= | =6-جستجو و مرور پروفایلها= | ||
در این بخش بر اساس سطح دسترسی هر کاربر فهرستی از کاربرگههای تعریفشده برای ایجاد پروفایلهای فرادادهای اثر، نمود و مورد مربوط به هر یک از موجودیتهای دادهای (کتابخانهای، آرشیوی و موزه) نمایش داده میشود. | در این بخش بر اساس سطح دسترسی هر کاربر فهرستی از کاربرگههای تعریفشده برای ایجاد پروفایلهای فرادادهای اثر، نمود و مورد مربوط به هر یک از موجودیتهای دادهای (کتابخانهای، آرشیوی و موزه) نمایش داده میشود. | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۸: | ||
بصورت پیش فرض در هر صفحه 15 مورد نمایش داده میشود.با کلیک روی گزینههای بعدی و یا قبلی امکان رفتن به صفحات بعدی یا قبلی فراهم میشود. همچنین با انتخاب تعداد آیتم در صفحه نیز میتوان نمایش تعداد موارد در هر صفحه را تغییر داد. | بصورت پیش فرض در هر صفحه 15 مورد نمایش داده میشود.با کلیک روی گزینههای بعدی و یا قبلی امکان رفتن به صفحات بعدی یا قبلی فراهم میشود. همچنین با انتخاب تعداد آیتم در صفحه نیز میتوان نمایش تعداد موارد در هر صفحه را تغییر داد. | ||
=7-ایجاد پروفایلهای اثر ، نمود و مورد برای هر یک از موجودیتهای دادهای کتابشناختی در سیستم= | =7-ایجاد پروفایلهای اثر ، نمود و مورد برای هر یک از موجودیتهای دادهای کتابشناختی در سیستم= | ||
در مدل دادهای بیب فریم برای توصیف یک منبع جدید در دست فهرست، ایجاد پروفایلهای زیر در سیستم مورد نیاز است. | در مدل دادهای بیب فریم برای توصیف یک منبع جدید در دست فهرست، ایجاد پروفایلهای زیر در سیستم مورد نیاز است.<br> | ||
1.ایجاد پروفایل اثر: وارد کردن اطلاعات سطح اثر مربوط به منبع در دست فهرست؛ | 1.ایجاد پروفایل اثر: وارد کردن اطلاعات سطح اثر مربوط به منبع در دست فهرست؛<br> | ||
2.ایجاد پروفایل نمود: وارد کردن اطلاعات سطح نمود مربوط به منبع در دست فهرست؛ | 2.ایجاد پروفایل نمود: وارد کردن اطلاعات سطح نمود مربوط به منبع در دست فهرست؛<br> | ||
3.ایجاد پروفایل مورد: وارد کردن اطلاعات سطح مورد مربوط به منبع در دست فهرست. | 3.ایجاد پروفایل مورد: وارد کردن اطلاعات سطح مورد مربوط به منبع در دست فهرست.<br> | ||
یک اثر میتواند چندین نمود، و هر نمود ممکن است چندین مورد داشته باشد. | یک اثر میتواند چندین نمود، و هر نمود ممکن است چندین مورد داشته باشد.<br> | ||
=7-1-ایجاد اثر جدید= | =7-1-ایجاد اثر جدید= | ||
گردش کار توصیه شده برای توصیف یک منبع جدید، منبعی که در حال حاضر در پایگاه داده وجود ندارد، ایجاد پروفایل اثر قبل از ایجاد پروفایل نمود و مورد آن است. | گردش کار توصیه شده برای توصیف یک منبع جدید، منبعی که در حال حاضر در پایگاه داده وجود ندارد، ایجاد پروفایل اثر قبل از ایجاد پروفایل نمود و مورد آن است. | ||
انواع ترجمهها، ویرایشها، تجدیدنظر و بازنگریها، گزیدهها، خلاصهها، کوتاهسازیها، تلخیصها، اقتباسها، بازآفرینیها، تقلیدها، توالیها و تکملهها در مدل دادهای بیبفریم یک اثر جدید محسوب میشوند. | انواع ترجمهها، ویرایشها، تجدیدنظر و بازنگریها، گزیدهها، خلاصهها، کوتاهسازیها، تلخیصها، اقتباسها، بازآفرینیها، تقلیدها، توالیها و تکملهها در مدل دادهای بیبفریم یک اثر جدید محسوب میشوند. | ||
مثال : | مثال :<br> | ||
اثر1: بر باد رفته از مارگارت میچل (اثر اصلی) | اثر1: بر باد رفته از مارگارت میچل (اثر اصلی)<br> | ||
اثر2: ترجمه فرانسوی اثر بر باد رفته از مارگارت میچل | اثر2: ترجمه فرانسوی اثر بر باد رفته از مارگارت میچل<br> | ||
اثر3: ترجمه فارسی اثر بر باد رفته از مارگارت میچل (ترجمه حسن شهبازی) | اثر3: ترجمه فارسی اثر بر باد رفته از مارگارت میچل (ترجمه حسن شهبازی)<br> | ||
اثر4: بازآفرینی اثر بر باد رفته مارگارت میچل (بازآفرین جان اسکات) | اثر4: بازآفرینی اثر بر باد رفته مارگارت میچل (بازآفرین جان اسکات)<br> | ||
اثر5: فیلم بر باد رفته به کارگردانی ویکتورفلیمینگ | اثر5: فیلم بر باد رفته به کارگردانی ویکتورفلیمینگ<br> | ||
برای ایجاد اثر جدید مراحل زیر را انجام دهید. | برای ایجاد اثر جدید مراحل زیر را انجام دهید.<br> | ||
1.از فهرست کابرگههای تعریف شده با توجه به نوع منبع در دست فهرست، بر روی گزینه "ایجاد پروفایل" شیء/ اثر موجودیت مورد نظر کلیک کنید. | 1.از فهرست کابرگههای تعریف شده با توجه به نوع منبع در دست فهرست، بر روی گزینه "ایجاد پروفایل" شیء/ اثر موجودیت مورد نظر کلیک کنید. | ||
2.در پنجره باز شده، اطلاعات سطح اثر را وارد نمایید. | 2.در پنجره باز شده، اطلاعات سطح اثر را وارد نمایید.<br> | ||
3.پس از ورود اطلاعات در کاربرگه اثر، گزینه "ذخیره " را انتخاب کنید (میتوانید از کلیدهای میانبر ----- برای ذخیره استفاده نمایید)؛ | 3.پس از ورود اطلاعات در کاربرگه اثر، گزینه "ذخیره " را انتخاب کنید (میتوانید از کلیدهای میانبر ----- برای ذخیره استفاده نمایید)؛ <br> | ||
4.پس از ذخیره اطلاعات سطح اثر، امکان ورود اطلاعات سطح نمود از طریق سربرگ نمود فراهم میشود. | 4.پس از ذخیره اطلاعات سطح اثر، امکان ورود اطلاعات سطح نمود از طریق سربرگ نمود فراهم میشود.<br> | ||
5.در سربرگ نمود، گزینه "اضافه کردن نمود جدید" را انتخاب کنید. | 5.در سربرگ نمود، گزینه "اضافه کردن نمود جدید" را انتخاب کنید. | ||
6.با انتخاب نوع نمود، کاربرگههای تعریف شده آن بر اساس سطح دسترسهر کاربر نشان داده میشود؛ | 6.با انتخاب نوع نمود، کاربرگههای تعریف شده آن بر اساس سطح دسترسهر کاربر نشان داده میشود؛<br> | ||
7.کاربرگه نمود مورد نظر را انتخاب کنید؛ | 7.کاربرگه نمود مورد نظر را انتخاب کنید؛<br> | ||
8.پس از ورود اطلاعات و تکمیل کاربرگه نمود گزینه ذخیره را انتخاب کنید؛ | 8.پس از ورود اطلاعات و تکمیل کاربرگه نمود گزینه ذخیره را انتخاب کنید؛<br> | ||
9.پس از ذخیره اطلاعات سطح نمود، ، امکان ورود اطلاعات سطح مورد از طریق سربرگ مورد فراهم میشود؛ | 9.پس از ذخیره اطلاعات سطح نمود، ، امکان ورود اطلاعات سطح مورد از طریق سربرگ مورد فراهم میشود؛<br> | ||
10.در سربرگ مورد، گزینه "اضافه کردن مورد جدید" را انتخاب کنید؛ | 10.در سربرگ مورد، گزینه "اضافه کردن مورد جدید" را انتخاب کنید؛<br> | ||
11.با انتخاب نوع مورد، کاربرگههای تعریف شده آن بر اساس سطح دسترسهر کاربر نشان داده میشود؛ | 11.با انتخاب نوع مورد، کاربرگههای تعریف شده آن بر اساس سطح دسترسهر کاربر نشان داده میشود؛<br> | ||
12.کاربرگه "مورد" مورد نظر را انتخاب کنید. | 12.کاربرگه "مورد" مورد نظر را انتخاب کنید.<br> | ||
13.پس از ورود اطلاعات و تکمیل کاربرگه مورد گزینه ذخیره را انتخاب کنید.<br> | |||
=7-1-1-انواع صفات در کاربرگههای اثر و چگونگی ورود اطلاعات در آنها= | =7-1-1-انواع صفات در کاربرگههای اثر و چگونگی ورود اطلاعات در آنها= | ||
صفات بر اساس نوع ارزشی که در آنها ثبت میشود به انواع مختلف تقسیم میشوند که به شرح زیر است. | صفات بر اساس نوع ارزشی که در آنها ثبت میشود به انواع مختلف تقسیم میشوند که به شرح زیر است. | ||
صفات نویسهای: در این نوع صفات ارزشهای لفظی یا نویسهای ثبت میشوند. ارزشهای لفظی یا نویسهای در واقع هر نوع کاراکتر حرفی یا عددی هستند که میتوان با استفاده از صفحه کلید در صفات وارد نمود. مانند عنوان "موجودیت" که از روی منبع اطلاعاتی در صفت رونویسی میشود .وجود علامت + در انتهای کادر ورود داده، نشاندهنده تکرارپذیر بودن صفت است. با انتخاب | صفات نویسهای: در این نوع صفات ارزشهای لفظی یا نویسهای ثبت میشوند. ارزشهای لفظی یا نویسهای در واقع هر نوع کاراکتر حرفی یا عددی هستند که میتوان با استفاده از صفحه کلید در صفات وارد نمود. مانند عنوان "موجودیت" که از روی منبع اطلاعاتی در صفت رونویسی میشود .وجود علامت + در انتهای کادر ورود داده، نشاندهنده تکرارپذیر بودن صفت است. با انتخاب کلید +، میتوانیدصفت مورد نظر را تکرار کنید. | ||
صفات غیرلفظی یا رمزگذاری: در این نوع صفات امکان ورود مستقیم داده با استفاده از صفحه کلید وجود ندارد. با انتخاب کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، وارد پنجره فراخوانی دادهها از یک منبع دیگر شوید. در این صفات ورود داده به یکی از دو صورت زیر خواهد بود | صفات غیرلفظی یا رمزگذاری: در این نوع صفات امکان ورود مستقیم داده با استفاده از صفحه کلید وجود ندارد. با انتخاب کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، وارد پنجره فراخوانی دادهها از یک منبع دیگر شوید. در این صفات ورود داده به یکی از دو صورت زیر خواهد بود | ||
فراخوانی دادههای کنترل شده از یک منبع دیگر مانند فرانماهای رمزگذاری واژگان (VES)، موجودیتهای مستند و یا کتابشناختی. صفاتی مانند زبان اثر، نوع محتوا، سرعنوان موضوعی، منابع مرتبط از این نوع هستند. | فراخوانی دادههای کنترل شده از یک منبع دیگر مانند فرانماهای رمزگذاری واژگان (VES)، موجودیتهای مستند و یا کتابشناختی. صفاتی مانند زبان اثر، نوع محتوا، سرعنوان موضوعی، منابع مرتبط از این نوع هستند. | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۱۰۶: | ||
در پنجره باز شده مراحل زیر را انجام دهید | در پنجره باز شده مراحل زیر را انجام دهید | ||
1.ابتدا از فیلد "نوع موجودیت" با توجه به نوع پدیدآورنده، یکی از گزینههای مستندات نام شخص، مستندات نام | 1.ابتدا از فیلد "نوع موجودیت" با توجه به نوع پدیدآورنده، یکی از گزینههای مستندات نام شخص، مستندات نام تنالگان و مستندات نام خاندان را انتخاب نمایید. (انتخاب این فیلد اجباری است). | ||
2.سپس در فیلد "نام"، نام کامل یا بخشی از نام پدیدآورنده را وارد نمایید و روی گزینه جستجو کلیک کنید. | 2.سپس در فیلد "نام"، نام کامل یا بخشی از نام پدیدآورنده را وارد نمایید و روی گزینه جستجو کلیک کنید. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۳ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۴۹
1-فهرستنويسي
فهرستنويسي فرايندي است كه طي آن مشخصات ظاهري و محتوايي، يعني اطلاعات كتابشناختي مواد و منابع اطلاعاتي روي برگههاي استاندارد يا ركوردهاي ماشينخوان ثبت ميشود. هدف آن ايجاد فهرستي براي بازيابي مواد است. از همينرو، فهرستنويسي يكي از فعاليتهاي مهم كتابداران بهشمار ميرود. بيشتر كاركردهاي كتابخانهها، بهويژه ارائه خدمات، تا اندازه بسيار زيادي با اتكاء بر فهرستنويسي و وجود اطلاعات كتابشناختي سازماندهي شده است. فهرستنويسي مبتني بر اصول نظري و مجموعهاي از قواعد ملي يا بينالمللي است كه در طول حيات كتابخانهها، بهويژه در دو قرن اخير، شكل گرفته و تحول يافته است. قلمرو حرفه فهرستنويسي بهتدريج و در طول چند دهه اخير به لحاظ نظري و عملي گسترش قابل توجهي يافته است. (فتاحی، 1385). شیوههایی چون فهرستنويسي بنیادی، فهرستنويسي نسخهبرداری و فهرستنويسي تعاونی از راهکارها و روشهای مختلف این فرایند است، که استفاده از آنها بر اساس نیاز، شرایط مختلف و با توجه به خطمشی سازماندهی هر کتابخانه مورد توجه قرار میگیرد.
2-پروفایل کاربردی فرادادهای
کتابخانهها و مراکز اطلاعاتی به عنوان استفادهکنندگان از فراداده به دلیل پیروی و وابستگی به اهداف، خطمشیها و کارکردهای مورد انتظار سازمان یا بافت موضوعی توسعه دهنده آن، و نیز بر اساس انواع و قابلیتهای اشیای محتوایی که دسترسپذیر میسازد، و عواملی دیگر، دارای ویژگیهای بومی و متمایز از یکدیگر هستند. بنابراین هر کتابخانه و مرکز اطلاعاتی برای مدیریت اشیای محتوایی و تسهیل و تسریع دسترسی به آنها به طیفی از استانداردهای فرادادهای نیاز دارد، و در بیشتر موارد یک استاندارد به تنهایی نمیتواند به تمامی نیازها پاسخ دهد، و یا از تمامی کارکردهای مورد نظر پشتیبانی کند. از سوی دیگر، هر استاندارد فرادادهای از مجموعهای عناصر فرادادهای تشکیل میشود، و در اصل این عناصر هستند که کارکرد(های) استانداردها را تعیین میکنند. اگر چه مجموعه عناصر فرادادهای در یک بستر معناشناختی با یکدیگر مرتبط هستند، اما هر عنصر برای کارکردها و انواع خاصی از اشیای محتوایی به کار میرود. به عبارت دیگر، تمامی عناصر یک استاندارد فرادادهای برای یک کتابخانه یا مرکز اطلاعاتی خاص کاربردپذیر نیستند از آنجا که طرحها و استانداردهای فرادادهای گوناگونی وجود دارند و هرکدام از آنها توانایی و قابلیتهای مختلفی در توصیف ویژگیهای ظاهری و محتوایی منابع را دارند، امروزه بسیاری از سازمانها و محیطهای دادهای به طراحی و تدوین پروفایل کاربردی فرادادهای متناسب با نیازهای بومی خود تلاش نمودهاند. در واقع سه دلیل عمده شامل: ناکافی بودن یک طرح فرادادهای یا عدم نیاز به تمامی عناصر یک طرح، ویژگیهای بومی سازمانها یا بافتهای اطلاعاتی، و وجود طرحهای فرادادهای متعدد با کارکردهای گوناگون و یکسان موجب استقبال از پروفایل کاربردی در مراکز اطلاعاتی گردیده است. (طاهری، 1393.) پروفایل کاربردی مجموعه عناصر فرادادهای از یک یا چند استاندارد فرادادهای است که با توجه به نیازهای محلی و بومی سازمان، تعریف میشود. درواقع پروفایل کاربردی این امکان را فراهم میکند که عناصر مورد نیاز و متناسب با ویژگیهای یک پایگاه اطلاعاتی یا مرکز اطلاعاتی استخراج، و بین عناصر ارتباط برقرار نموده، و در قالب یک پروفایل کاربردی جهت تعیین رویه توصیف منابع ارائه شود (کویل و بیکر 2113)
3-استانداردهای فرادادهای مهم کاربردی در نرمافزار لیبرا
1. فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ)
2. چارچوب کتاب شناختی نوین در محیط داده های پیوندی (بیبفریم)
3. یونی مارک
4. مارک 21
5. مودس
6. مدس
در این نرمافزار به منظور بهبود دسترسی به موجودیتهای دادهای کتابخانهای و تولید فرادادههایی با قابلیت نمایهسازی و پیدانمایی معنایی در محیط موتورهای کاوش از فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ) به عنوان بستر پایه ذخیرهسازی فرادادهای استفاده شده است. همچنین به منظور غنیسازی فرانمای تولید دادههای ساختارمند، در این نرمافزار امکان ایجاد عناصر دیگر استانداردهای فرادادهای از جمله بیب فریم، مارک، مودس، به عنوان مبنای طراحی و تدوین پروفایل فرادادهای فراهم شده است تا بتواند نیازهای توصیف و سارماندهی اشیای محتوایی هر یک از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی را تامین نماید.
4-فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ)
ایجاد دادههای ساختارمند در وب یکی از راهکارهای تحقق وب معنایی، به منظور پردازش و سازماندهی بهتر و درک معنا است. یکی از روشهایی که برای ایجاد دادههای ساختارمند پیشنهاد شده، معرفی فرانمای تولید دادههای ساختارمند موسوم به اسکیما دات ارگ است که توسط موتورهای کاوش گوگل، یاهو، بینگ و یاندکس ایجاد شده است. ، ایــن طــرح یــک واژگان یــا هستینگاشــت واحــد اســت کــه بــرای توصیــف صفــات و بازنمــون روابــط میــان اشــیای محتوایــی وب معرفــی و طراحــی شــده کــه بــرای نشــانهگذاری اشــیای محتوایــی وب بهشــیوهای قابــل درک توســط موتورهــای کاوش مناســب اســت. فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب، امکان تولید و نمایش ساختارمند محتوا در محیط وب را دارد. صفات این طرح با استفاده از نشانهگذاری معنایی، محتوای موجودیتهای دادهای وب را در ساختار خود تعریف و ساختارمند کرده و باعث بهبود بازیابی پیشینهها و اشیای محتوایی در عین نمایش معنادار در موتورهای کاوش وب میشود. اسکیما دات ارگ در پی ایجاد یک فرانمای یکپارچه برای تمام انواع اشیای محتوایی وب است. و بستر نحوی این طرح در قالبهای دادههای خرد، فرمهای خرد، جیسان-الدی و آردیافای صورت میگیرد. ساختار این طرح بدینگونه است که انوع موجودیتهای دادهای در وب را در یک ساختار سلسلهمراتبی چند سطحه شکل داده است. نوع شی کلیترین و بالاترین سطح سلسلهمراتب است و در سطح دوم نُه نوع کلی شامل عمل ، آثار خلاقانه، رویداد، ،آثار ناملموس، موجودیت پزشکی، سازمان، شخص، مکان و محصول هستند. نـوع آثار خلاقانه دارای بیشـترین زیرنـوع اسـت حتــی برخــی از زیرنوعهــای آن نظیــر مقاله دارای زیرنوعهــای دیگــری اســت هر کدام از نوعهای ذکر شده در فرانما، دارای صفات خاص خود هستند. و به واسـطة سـاختار سلسـه مراتب گونـه، از نـوع پـدر (مافـوق) خـود ارث میبـرد. بهعبـارت دیگـر، هـر کـدام از صفـات یـک نـوع بـر تمـام زیرنوعهـای خـود نیــز کاربــرد دارد.به عنوان نمونه بخشــی از فرانمــای نــوع کتاب مشــتمل بــر صفــات مخصــوص کتاب و صفات ابرنوعهای آن در سلسله مراتب یعنـی آثار خلاقانه و نوع شی هسـت کـه از آنهـا ارث بـرده اسـت.(محمدی استانی، سهرابی، شعبانی، عاصمی، طاهری، 1398)
5-مدل دادهای بیبفریم مبنای مدلدادهای نرم افزار
ساختار(مدل) دادهای در این نرمافزار مبتنی بر مدل دادهای بیب فریم است. مدل بیبفریم به عنوان چارچوب کتابشناختی جدیدی است که به عنوان جایگزین مارک با کاربست بهتر در محیط دادههای پیوندی مطرح شده است. بیبفریم براساس سه سطح انتزاعی (شامل اثر ، نمود، و مورد) ارائه شده است. موجودیت "اثر" در بیبفریم مشابه موجودیت "اثر" و "بیان" در الگوی مفهومی الآرام و عنصر "نمود" مشابه با عنصر نمود در الآرام است. اثر: بالاترین سطح انتزاعی مدل، که جوهر مفهومیِ منبعِ در دست فهرستنویسی را مشخص میکند. و مشخص کننده اطلاعاتی از قبیل پدیدآوران، زبان، و موضوعها است. نمود: یک اثر ممکن است یک یا چند تجسم مادی داشته باشد. نمود مشخصکننده اطلاعاتی از قبیل ناشر، محل، تاریخ انتشار و قالب آن است. مورد: نسخه اصلی و واقعی (فیزیکی یارقومی) یک نمود است که مشخصکننده اطلاعاتی ازقبیل موقعیت فیزیکی یا مجازی، علامت قفسه، و رمزینه (بارکد) است. (پازوکی، فاطمه؛ کشاورزیان، سلما 1398) هنگامی که یک منبع )بهطور مثال، یک کتاب( فهرستنویسی میشود؛ توصیفِ حاصل شامل عناصر اطلاعاتی متعددی (از جمله عنوان، پدیدآور، موضوع ، ناشر، تاریخ نشر، ویرایش، مشخصات ظاهری، اطلاعات نسخهها و ...) خواهد بود. بر اساس مدل دادهای بیبفریم این اطلاعات در سه سطح انتزاعی (شامل اثر ، نمود ومورد) است. برای مثال، مشخصه"موضوع" در بیب فریم مبین ویژگی مهمی از یک اثر و مشخصه اندازه (ابعاد) مبین یک ویژگی از یک نمود است. آیکون (نمادک) کارکرد
نحوه دسترسی
نحوه دسترسی به بخش پروفایلهای فرادادهای در سیستم بدین شرح است: مدیریت فراداده> مدیریت موجودیتها> ایجاد پروفایلهای فرادادهای
دربخش ایجاد پروفایلهای فرادادهای، امکان ایجاد پروفایلهای فرادادهای اثر، نمود و مورد برای هر یک از انواع اشیای محتوایی (موجودیتهای کتابشناختی) موجود در سیستم فراهم شده است.
6-جستجو و مرور پروفایلها
در این بخش بر اساس سطح دسترسی هر کاربر فهرستی از کاربرگههای تعریفشده برای ایجاد پروفایلهای فرادادهای اثر، نمود و مورد مربوط به هر یک از موجودیتهای دادهای (کتابخانهای، آرشیوی و موزه) نمایش داده میشود. به منظور جستجو در فهرست کاربرگهها میتوان از فاکتورهای "نام کاربرگه"و"نوع موجودیت" استفاده کرد. برای مثال با انتخاب موجودیت "کتاب" از فیلتر نوع موجودیت، امکان ایجاد هر یک از پروفایلهای فرادادهای اثر، نمود و مورد برای موجودیت کتاب فراهم میشود.
بصورت پیش فرض در هر صفحه 15 مورد نمایش داده میشود.با کلیک روی گزینههای بعدی و یا قبلی امکان رفتن به صفحات بعدی یا قبلی فراهم میشود. همچنین با انتخاب تعداد آیتم در صفحه نیز میتوان نمایش تعداد موارد در هر صفحه را تغییر داد.
7-ایجاد پروفایلهای اثر ، نمود و مورد برای هر یک از موجودیتهای دادهای کتابشناختی در سیستم
در مدل دادهای بیب فریم برای توصیف یک منبع جدید در دست فهرست، ایجاد پروفایلهای زیر در سیستم مورد نیاز است.
1.ایجاد پروفایل اثر: وارد کردن اطلاعات سطح اثر مربوط به منبع در دست فهرست؛
2.ایجاد پروفایل نمود: وارد کردن اطلاعات سطح نمود مربوط به منبع در دست فهرست؛
3.ایجاد پروفایل مورد: وارد کردن اطلاعات سطح مورد مربوط به منبع در دست فهرست.
یک اثر میتواند چندین نمود، و هر نمود ممکن است چندین مورد داشته باشد.
7-1-ایجاد اثر جدید
گردش کار توصیه شده برای توصیف یک منبع جدید، منبعی که در حال حاضر در پایگاه داده وجود ندارد، ایجاد پروفایل اثر قبل از ایجاد پروفایل نمود و مورد آن است.
انواع ترجمهها، ویرایشها، تجدیدنظر و بازنگریها، گزیدهها، خلاصهها، کوتاهسازیها، تلخیصها، اقتباسها، بازآفرینیها، تقلیدها، توالیها و تکملهها در مدل دادهای بیبفریم یک اثر جدید محسوب میشوند.
مثال :
اثر1: بر باد رفته از مارگارت میچل (اثر اصلی)
اثر2: ترجمه فرانسوی اثر بر باد رفته از مارگارت میچل
اثر3: ترجمه فارسی اثر بر باد رفته از مارگارت میچل (ترجمه حسن شهبازی)
اثر4: بازآفرینی اثر بر باد رفته مارگارت میچل (بازآفرین جان اسکات)
اثر5: فیلم بر باد رفته به کارگردانی ویکتورفلیمینگ
برای ایجاد اثر جدید مراحل زیر را انجام دهید.
1.از فهرست کابرگههای تعریف شده با توجه به نوع منبع در دست فهرست، بر روی گزینه "ایجاد پروفایل" شیء/ اثر موجودیت مورد نظر کلیک کنید.
2.در پنجره باز شده، اطلاعات سطح اثر را وارد نمایید.
3.پس از ورود اطلاعات در کاربرگه اثر، گزینه "ذخیره " را انتخاب کنید (میتوانید از کلیدهای میانبر ----- برای ذخیره استفاده نمایید)؛
4.پس از ذخیره اطلاعات سطح اثر، امکان ورود اطلاعات سطح نمود از طریق سربرگ نمود فراهم میشود.
5.در سربرگ نمود، گزینه "اضافه کردن نمود جدید" را انتخاب کنید.
6.با انتخاب نوع نمود، کاربرگههای تعریف شده آن بر اساس سطح دسترسهر کاربر نشان داده میشود؛
7.کاربرگه نمود مورد نظر را انتخاب کنید؛
8.پس از ورود اطلاعات و تکمیل کاربرگه نمود گزینه ذخیره را انتخاب کنید؛
9.پس از ذخیره اطلاعات سطح نمود، ، امکان ورود اطلاعات سطح مورد از طریق سربرگ مورد فراهم میشود؛
10.در سربرگ مورد، گزینه "اضافه کردن مورد جدید" را انتخاب کنید؛
11.با انتخاب نوع مورد، کاربرگههای تعریف شده آن بر اساس سطح دسترسهر کاربر نشان داده میشود؛
12.کاربرگه "مورد" مورد نظر را انتخاب کنید.
13.پس از ورود اطلاعات و تکمیل کاربرگه مورد گزینه ذخیره را انتخاب کنید.
7-1-1-انواع صفات در کاربرگههای اثر و چگونگی ورود اطلاعات در آنها
صفات بر اساس نوع ارزشی که در آنها ثبت میشود به انواع مختلف تقسیم میشوند که به شرح زیر است. صفات نویسهای: در این نوع صفات ارزشهای لفظی یا نویسهای ثبت میشوند. ارزشهای لفظی یا نویسهای در واقع هر نوع کاراکتر حرفی یا عددی هستند که میتوان با استفاده از صفحه کلید در صفات وارد نمود. مانند عنوان "موجودیت" که از روی منبع اطلاعاتی در صفت رونویسی میشود .وجود علامت + در انتهای کادر ورود داده، نشاندهنده تکرارپذیر بودن صفت است. با انتخاب کلید +، میتوانیدصفت مورد نظر را تکرار کنید. صفات غیرلفظی یا رمزگذاری: در این نوع صفات امکان ورود مستقیم داده با استفاده از صفحه کلید وجود ندارد. با انتخاب کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، وارد پنجره فراخوانی دادهها از یک منبع دیگر شوید. در این صفات ورود داده به یکی از دو صورت زیر خواهد بود فراخوانی دادههای کنترل شده از یک منبع دیگر مانند فرانماهای رمزگذاری واژگان (VES)، موجودیتهای مستند و یا کتابشناختی. صفاتی مانند زبان اثر، نوع محتوا، سرعنوان موضوعی، منابع مرتبط از این نوع هستند. باز شدن پنجره پاپ آپ که شامل کادری است برای ورود دادههای کنترل شده (رمزگذاری) و کنترل نشده (لفظی و نویسهای)، صفاتی مانند نام جایگزین از این نوع است.
در زیر مثالی از یک پروفایل فرادادهای اثر مربوط به موجودیت کتاب نمایش داده شده است. که در ادامه شرح داده خواهد شد
صفت name (نام):
عنوان اثر را در صفت name وارد نمایید. عنوان اثر از روی منبع اطلاعاتی در صفت رونویسی میشود. عنوان ترجیحی برای اثر، عنوان اصلی اثر است. عنوان اصلی شامل عنوان اثر به اضافه عنوان برابر است. سایر اطلاعات عنوان شامل عنوان فرعی و عنوان به زبان دیگر (عنوان موازی) را در توصیف نمود رونویسی کنید.
مثال
صفت creator (پدیدآورنده): نام پدیدآورنده اصلی (نخستین پدیدآور) را در این صفت وارد نمایید. به منظور یکدستسازی اطلاعات، امکان ورود مستقیم داده با استفاده از صفحه کلید در این صفت وجود ندارد و مقدار آن از بانک مستندات انتخاب میگردد. بدین منظور کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، را انتخاب و وارد پنجره فراخوانی دادهها از بانک مستندات شوید.
در پنجره باز شده مراحل زیر را انجام دهید 1.ابتدا از فیلد "نوع موجودیت" با توجه به نوع پدیدآورنده، یکی از گزینههای مستندات نام شخص، مستندات نام تنالگان و مستندات نام خاندان را انتخاب نمایید. (انتخاب این فیلد اجباری است).
2.سپس در فیلد "نام"، نام کامل یا بخشی از نام پدیدآورنده را وارد نمایید و روی گزینه جستجو کلیک کنید.
3.فهرستی از نتایج نمایش داده میشود. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، با کلیک بر روی هر یک از نامهای بازیابی شده، اطلاعات کاملتر آن در سمت چپ نمایش داده میشود. پس از بررسی، نام مورد نظر را انتخاب نمایید.
نکته: درصورتیکه مستند موردنظر پس از جستجو در بانک مستندات یافت نشد، امکان ایجاد آن در بخش مستندات وجود خواهد داشت. بدین منظور با توجه به نوع مستند یکی از گزینههای "نام شخص"، "نام خاندان" یا "نام سازمان" را از بالای صفحه انتخاب نموده و وارد کاربرگه ایجاد پروفایل مستند جدید شوید.
4.برای نشان دادن نقشی که خالق اثر در ایجاد منبع داشته است، باید یک نشانگر نقش اضافه شود، از فیلد نشانگرها، نقش مرتبط با پدیدآورنده را انتخاب کنید. نشانگرهای نقش در سیستم بر اساس فهرست کامل نشانگرهای ارائه شده در وبسایت "آردیای رجیستری"، پیوست بی "relator cods" استاندارد فرادادهای یونیمارک و relators در مارک 21 ایجاد شدهاند.
5.با انتخاب کلید "ذخیره" اطلاعات پدیدآورنده در صفت مربوطه فراخوانی میشود.
چنانچه اثر بیش از یک نویسنده دارد، برای درج اطلاعات سایر نویسندگان دوباره گزینه ذرهبین در انتهای کادر ورود داده را انتخاب و وارد پنجره فراخوانی دادهها از بانک مستندات شوید.
توجه داشته باشید که پس از ذخیره پروفایل، در صورت انتخاب گزینه "پیشنمایش" صفات دارای مقدار در پنل سمت راست در یک نمای کاربرپسند نمایش داده میشوند.
صفت contributor (همکار): در مورد آثاری که جزء پدیدآورنده اصلی، پدیدآورندگان دیگری نیز با مسئولیتهای متفاوت (مانند مترجم، ویراستار، استاد راهنما، استاد مشاور و غیره ) در ایجاد اثر مشارکت داشتهاند. اسامی آنها را در این صفت وارد نمایید. به منظور یکدستسازی اطلاعات، امکان ورود مستقیم داده با استفاده از صفحه کلید در این صفت وجود ندارد و مقدار آن از بانک مستندات انتخاب میگردد. بدین منظور کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، را انتخاب و وارد پنجره فراخوانی دادهها از بانک مستندات شوید. در پنجره باز شده مراحل زیر را انجام دهید 1.ابتدا از فیلد "نوع موجودیت" با توجه به نوع پدیدآورنده، یکی از گزینههای مستندات نام شخص، مستندات نام سازمان و مستندات نام خاندان را انتخاب نمایید. (انتخاب این فیلد اجباری است). 2.سپس در فیلد "نام"، نام کامل یا بخشی از نام پدیدآورنده را وارد نمایید و روی گزینه جستجو کلیک کنید. 3.فهرستی از نتایج نمایش داده میشود. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، با کلیک بر روی هر یک از نامهای بازیابی شده، اطلاعات کاملتر آن در سمت چپ نمایش داده میشود. پس از بررسی، نام مورد نظر را انتخاب نمایید. نکته: درصورتیکه مستند موردنظر پس از جستجو در بانک مستندات یافت نشد، امکان ایجاد آن در بخش مستندات در پنجره فراخوانی داده از بانک مستندات وجود دارد. 4.برای نشان دادن نقشی که پدیدآورنده اثر در ایجاد منبع داشته است، باید یک نشانگر نقش اضافه شود، از فیلد نشانگرها، نقش مرتبط با پدیدآورنده را انتخاب کنید. نشانگرهای نقش در سیستم بر اساس فهرست کامل نشانگرهای ارائه شده در وبسایت "آردیای رجیستری"، پیوست بی "relator cods" استاندارد فرادادهای یونیمارک و relators در مارک 21 ایجاد شدهاند. 5.با انتخاب کلید "ذخیره" اطلاعات پدیدآورنده در صفت مربوطه فراخوانی میشود.
مثال:
صفت about (درباره): موضوع (های) اثر مورد نظر را در این صفت وارد نمایید. به منظور یکدستسازی اطلاعات، امکان ورود داده با استفاده از صفحه کلید در این صفت وجود ندارد و مقدار آن از بانک مستندات انتخاب میگردد. بدین منظور کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، را انتخاب و وارد پنجره فراخوانی دادهها از بانک مستندات شوید. در پنجره باز شده مراحل زیر را انجام دهید 1.ابتدا از فیلد "نوع موجودیت" با توجه به ماهیت موضوع، یکی از گزینههای مستندات نام شخص، مستندات نام سازمان، مستندات نام خاندان، مستندات نام جغرافیایی، مستندات نام/ عنوان، مستندات موضوع عمومی را انتخاب نمایید. (انتخاب این فیلد اجباری است). 2.سپس در فیلد "نام"، موضوع کامل یا بخشی از موضوع را وارد نمایید و روی گزینه جستجو کلیک کنید. 3.فهرستی از نتایج نمایش داده میشود. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، با کلیک بر روی هر یک از نتایج بازیابی شده، اطلاعات کاملتر آن در سمت چپ نمایش داده میشود. پس از بررسی، موضوع مورد نظر را انتخاب نمایید. نکته: درصورتیکه مستند موردنظر پس از جستجو در بانک مستندات یافت نشد، امکان ایجاد آن در بخش مستندات در پنجره فراخوانی داده از بانک مستندات وجود دارد. 4.با انتخاب کلید "ذخیره" موضوع انتخابی در صفت مربوطه فراخوانی میشود.
مثال:
صفات classificationPortion و itemPortion (شماره ردهبندی و نشانه اثر): ردهبندی کتابخانه کنگره و ردهبندی دهدهی دیوئی دو سیستم مهم ردهبندی و سازماندهی منابع کتابخانهای (اطلاع رسانی) است که بهطور گستردهای در سراسر جهان استفاده میشود. ساختار این دو سیستم ردهبندی به صورت سلسله مراتبی از کل به جز است و همه دانشهای بشری را دربر میگیرد. ردهبندی کنگره متشکل از 21 رده اصلی در قالب حروف الفبای انگلیسی است که با ترکیب حروف ردههای فرعی و سپس با افزودن اعداد زیر ردهها گسترش مییابد رده دیوئی صرفاً با اعداد کدگذاری شده (۱۰ رده اصلی ← ۱۰۰ رده فرعی ← ۱۰۰۰ رده جزئی) و به کمک اعداد اعشاری (با هزاران زیر رده موضوعی) گسترش مییابد. رده اصلی و فرعی را در صفت classificationPortion و نشانهاثر را درصفت itemPortion وارد نمایید. نکته: برای درج نشانه اثر علامت «/ »وارد شود و بین حروف و عدد فاصلهای نباید باشد. مثال برای ردهبندی دیوئی:
مثال برای ردهبندی کنگره:
صفت abstract (چکیده):
خلاصه یا چکیدهای از اثر را در این صفت وارد نمایید.
صفت زبان (inLanguage): زبان اثر را در این صفت وارد نمایید. به منظور یکدستسازی اطلاعات، امکان ورود داده با استفاده از صفحه کلید در این صفت وجود ندارد و مقدار آن از فرانمای رمزگذاری واژگان (VES) زبان انتخاب میگردد. بدین منظور کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، را انتخاب و وارد پنجره فراخوانی داده از فرانمای رمزگذاری واژگان زبان شوید.
در پنجره باز شده مراحل زیر را انجام دهید 1-برای جستجوی زبان مورد نظر، مورد جستجو را وارد کنید؛ 2-کلید جستجو را انتخاب کنید؛ 3-زبان مورد نظر را انتخاب کنید؛ 4-با انتخاب کلید "ذخیره" زبان انتخابی در صفت مربوطه فراخوانی میشود.
صفت audience (مخاطب):
مخاطبان یا استفادهکنندگان ویژه اثر را در این صفت وارد نمایید.
مثال:
صفت Content Type(نوع محتوا): یکی از تفاوتهای اصلی استاندارد آر.دی.اِی. با قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن (ویرایش دوم) جایگزین شدن سه عنصر «نوع محتوا»، «نوع رسانه» و «نوع محمل» به جای وجه تسمیة عام (جی.اِم.دی.) است عنصر نوع محتوا از ویژگیهای مربوط به اثر، و عناصر نوع رسانه و نوع محمل از ویژگیهای مربوط به نمود است. واژگان به کار رفته برای این سه عنصر، جزء واژگان کنترل شده بوده وفهرستنویس باید از همان واژگان برای توصیف منابع استفاده کند. . از اینرو امکان ورود داده با استفاده از صفحه کلید در این صفت وجود ندارد و مقدار این صفت از فرانمای رمزگذاری واژگان نوع محتوا انتخاب میگردد.
ازآنجاکه موجودیت کتاب از نظر نوع محتوا غالباً متنی است. این صفت در کاربرگه "کتاب_ اثر" با مقدار پیش فرض "متن" (text) پر شده است.
درصورتیکه واژه متن مناسب نیست و نوع محتوای دیگری برای منبع مناسب است روی علامت کلیک کنید تا مقدار آن حذف شود یا اگر علاوه بر متن مقدار دیگری از نوع محتوا نیز باید اضافه شود. کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، را انتخاب و وارد پنجره فراخوانی داده از فرانمای رمزگذاری واژگان نوع محتوا شوید. در پنجره باز شده مراحل زیر را انجام دهید 1-برای جستجوی نوع محتوای مورد نظر، مورد جستجو را وارد کنید؛ 2-کلید جستجو را انتخاب کنید؛ 3-نوع محتوای مورد نظر را انتخاب کنید؛ 5-با انتخاب کلید "ذخیره" نوع محتوای انتخابی در صفت مربوطه فراخوانی میشود.
صفت genre (فرم و ژانر): صفتdescription (یادداشت): عنوان به زبان اصلی (برای آثار ترجمه شده) و مندرجات (برای مدارک چند جلدی یا چند بخشی که هر جلد یا بخش آن دارای عنوان فرعی جداگانهای است) را در این صفت وارد نمایید.
صفت RelatedTo (شیء مرتبط): این صفت برای ایجاد پیوند میان اثر در دست فهرست با اثر یا آثار مرتبط با آن بهکار میرود. در روابط اثر با اثر دو دسته روابط وجود دارد. آنهایی که دربرگیرنده اثری هستند که ماهیتا وابسته است و دسته دیگر که دربرگیرنده اثر مستقل است. اثر وابسته، اثری است که در ارتباط بسیار نزدیک به اثر دیگر است که خارج از محتوای اثر دیگر ارزش کمی دارد. مانند نمایهها و کشف اللغات یک اثر، و یک اثر مستقل اثری است که به منظور مفید بودن و یا قابل فهم بودن به ارجاع به اثر دیگری در رابطه نیاز ندارد. مانند رابطه "بوستان سعدی" به منزله یک اثر با "پنجاهک: بازآفرینی پنجاه داستان کوتاه از حکایتهای بوستان" به منزله اثری بازآفرینی شده.
به منظور ارتباط اثر در دست فهرست با دیگر آثار مرتبط موجود در سیستم کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، را انتخاب و وارد پنجره فراخوانی منابع شوید.
در پنجره باز شده مراحل زیر را انجام دهید
1.در فیلد "نام"، عنوان کامل یا بخشی از عنوان اثر مرتبط را وارد نمایید و روی گزینه جستجو کلیک کنید.
2.فهرستی از نتایج نمایش داده میشود. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، با کلیک بر روی هر یک از عناوین بازیابی شده، اطلاعات کاملتر آن در سمت چپ نمایش داده میشود. پس از بررسی، اثر مورد نظر را انتخاب نمایید.
3. برای تعیین نوع رابطه میان آثار مرتبط، باید یک نشانگر منبع اضافه شود، از فیلد نشانگرها، نشانگر مرتبط را انتخاب کنید. نشانگرهاي منبع بهترتيب براي آثار مرتبط، بيانهاي مرتبط، نمودهای مرتبط و موردهاي مرتبط و براساس روابط كتابشناختيتيلت، تفكيکشدهاند. نشانگرهایی مانند اقتباسی است از، ترجمه ای است از، تجدید چاپ است از و مانند آن در این دسته قرار میگیرند. نشانگرهای منبع در سیستم بر اساس فهرست کامل نشانگرهای ارائه شده در وبسایت "آردیای رجیستری" ایجاد شدهاند.
4.با انتخاب کلید "ذخیره" اثر انتخابی به همراه نشانگر مرتبط در صفت مربوطه فراخوانی میشود.
مثال:
برای مثال نمايشنامهاي برگرفته از شاهنامه فردوسي را در نظر بگیرید. در واقع این منبع بيانگر اقتباسي از شاهنامه فردوسي به صورت نمايشنامه است. بر اين اساس، ميتوان ميان اين منبع با اثر مربوط به "شاهنامه فردوسي"، رابطه" نمايشنامهاي است از (اثر) " (is dramatization of (Work) رابرقرارنمود. همچنین رابطه " نمايشنامهاي است از (اثر) " داراي رابطه معكوس "نمايشنامه شده است به صورت (اثر)" amatized as (work)” “isاست.
7-2-ایجاد نمود جدید
یک اثر میتواند بر روی انواع متفاوتی از رسانهها و قالبهای فیزیکی یا الکترونیکی نمود یابد. مانند کتاب چاپی یا الکترونیکی، نوار ویدیوئی، نوار صوتی، لوح فشرده و غیره. اطلاعاتی از قبیل ناشر، محل، تاریخ انتشار، قالب و ... در پروفایل نمود یک منبع وارد میشود. یک اثر میتواند در چندین نمود مختلف بازنمون شود. مثال: اثر1: بر باد رفته از مارگارت میچل نمود1: کتاب چاپی منتشر شده در سال 1936 توسط انتشارات مکمیلان نمود2: کتاب الکترونیکی منتشر شده در سال 2014 توسط (The University of Adelaide Library)eBooks@Adelaide اثر 2 ترجمه فارسی اثر بر باد رفته از مارگارت میچل (ترجمه حسن شهبازی) نمود1: کتاب چاپی منتشر شده در سال 1377 توسط انتشارات نگاه نمود2: کتاب چاپی منتشرشده در سال 1386 توسط انتشارات علمی و فرهنگی نمود3: کتاب صوتی منتشر شده در سال ---- توسط مجتمع خدمات بهزیستی نابینایان رودکی اثر3: فیلم بر باد رفته به کارگردانی ویکتورفلیمینگ نمود1: فرمت VHS در سال 1939 نمود2: فرمت MP4 در سال 2010 برای ایجاد نمود جدید مراحل زیر را انجام دهید. 1.از فهرست کاربرگههای تعریف شده با توجه به نوع منبع در دست فهرست، بر روی گزینه "ایجاد پروفایل" نمونه/ نمود موجودیت مورد نظر کلیک کنید.
2.در پنجره باز شده، ابتدا اثر مربوط به نمود مورد نظر را از پنجره انتخاب اثر جستجو و فراخوانی کنید. در صورتیکه اثر مربوط به نمود مورد نظر در سیستم یافت نشد، با انتخاب گزینه "اثر را بسازید"، پروفایل اثر آن را ایجاد کنید.
3.پس از فراخوانی اثر، کاربرگه نمود موجودیت مورد نظر نمایش داده میشود
4.اطلاعات سطح نمود را وارد نمایید. 5.پس از ورود اطلاعات در کاربرگه نمود، گزینه "ذخیره " را انتخاب کنید (می¬توانید از کلیدهای میانبر برای ذخیره استفاده نمایید)؛ 6.پس از ذخیره اطلاعات سطح نمود، ، امکان ورود اطلاعات سطح مورد از طریق سربرگ مورد فراهم میشود.
7.در سربرگ مورد، گزینه "اضافه کردن مورد جدید" را انتخاب کنید. 8.با انتخاب نوع مورد، کاربرگههای تعریف شده آن بر اساس سطح دسترسهر کاربر نشان داده میشود.
9.کاربرگه "مورد" مورد نظر را انتخاب کنید 10. پس از ورود اطلاعات و تکمیل کاربرگه مورد گزینه ذخیره را انتخاب کنید.
در زیر پروفایل فراداده نمود موجودیت کتاب نمایش داده شده است. که در ادامه شرح داده خواهد شد.
صفت name (عنوان): عنوان نمود را از روی منبع اطلاعاتی در این صفت رونویسی کنید. در صورتیکه منبع مورد نظر دارای عنوان به زبان دیگر یا عنوان موازی است، اطلاعات آن را بعد از علامت"=" و چنانچه منبع دارای عنوان فرعی است اطلاعات آن را بعد از علامت ":" در ادامه عنوان اصلی بیاورید. مثال:
صفت alternate name (نام جایگزین): عناوین مرتبط با عنوان کامل مانند عنوان عطف، عنوان روی جلد، عنوان مکرر (سرصفحه)، عنوان صفحه عنوان افزوده، عنوان گسترده، عنوان قبلی، کلید عنوان، عنوان خلاصه، عنوان دیگر، عنوان به زبانهای دیگر و عنوان لاتینی شده را در این صفت وارد نمایید. در صورتیکه منبع بیش از یک عنوان مرتبط دارد، با انتخاب کیلد + در انتهای کادر ورود داده، صفت مورد نظر را تکرار کنید. و هر عنوان را در یک تکرار و به همراه برچسب آن رونویسی کنید. مثال:
صفت responsibilityStatement (شرح پدیدآور):
شرحهاى پدیدآور مربوط به اشخاص یا تنالگانهایى که در ایجاد محتواى منبع نقش دارند را از روی منبع اطلاعاتی در صفت شرح پدیدآور رونویسی کنید.
مثال:
صفت bookEdition (ویرایش کتاب): وضعیت ویراست کتاب را در این صفت رونویسی کنید. مثال:
صفت publisher (ناشر): نام ناشر را در صفت publisher وارد نمایید. به منظور یکدستسازی اطلاعات، امکان ورود داده با استفاده از صفحه کلید در این صفت وجود ندارد و مقدار آن از بانک مستندات ناشران انتخاب میگردد. بدین منظور کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، را انتخاب و وارد پنجره فراخوانی دادهها از بانک مستندات شوید در پنجره باز شده مراحل زیر را انجام دهید 1.در فیلد "نام"، نام کامل یا بخشی از نام ناشر را وارد نمایید و روی گزینه جستجو کلیک کنید. 2.فهرستی از نتایج نمایش داده میشود. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، با کلیک بر روی هر یک از نتایج بازیابی شده، اطلاعات کاملتر آن در سمت چپ نمایش داده میشود. پس از بررسی، نام مورد نظر را انتخاب نمایید. 3.با انتخاب کلید "ذخیره" ناشر انتخابی در صفت مربوطه فراخوانی میشود.
مثال:
صفت datePublished (تاریخ نشر): تاریخ نشر را در صفت datePublished رونویسی کنید مثال:
صفت position (جایگاه، فروست): عنوان فروست وسایر اطلاعات مربوط به عنوان فروست را در این صفت رونویسی کنید. شکل و توالی این اطلاعات به همان ترتیبی است که روی منبع آمده است. مثال:
صفت identifier (شناسگر): برای مثال شماره مدرک منبع را که یک شماره ترتیبی است و توسط کتابخانه یا مرکز اطلاعاتی به کتاب اختصاص داده میشود را در این صفت وارد نمایید.
صفت isbn (شابک): شماره استاندارد بینالمللی کتاب (شابک) را در این صفت رونویسی کنید. هر ویراست از یک کتاب دارای شماره شابک خاص خود، که 10 یا 13 رقم دارد، است. اگر مدرک دربردارنده دو یا چند شماره استاندارد باشد،. برای درج بیش از یک شماره استاندارد برای یک مدرک، صفت isbn تکرار میشود. نکته: ویژگی شابک را در ادامه آن و در پرانتز بیاورید. مثال:
صفت numberOfPages (تعداد صفحات):
اطلاعات مربوط به تعداد صفحه را در این صفت رونویسی کنید. برای مدارک چند جلدی تنها تعداد جلد را وارد نمایید.
مثال:
صفات Media type (نوع رسانه) و Carrier type (نوع محمل): صفات نوع رسانه و نوع محمل از ویژگیهای مربوط به نمود است و واژگان به کار رفته برای این صفات، جزء واژگان کنترل شده بوده وفهرستنویس باید از همان واژگان برای توصیف منبع استفاده کند. ناز اینرو امکان ورود مستقیم داده با استفاده از صفحه کلید در این صفات وجود ندارد و مقدار این صفات به ترتیب از فرانمای رمزگذاری واژگان نوع رسانه و نوع محمل انتخاب میگردد. بدین منظور کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، را انتخاب و وارد پنجره فراخوانی داده از فرانمای رمزگذاری واژگان شوید. در پنجره باز شده مراحل زیر را انجام دهید 1-مورد جستجو را وارد کنید؛ 2-کلید جستجو را انتخاب کنید؛ 3-نوع مورد نظر را انتخاب کنید؛ 6-با انتخاب کلید "ذخیره" داده انتخابی در صفت مربوطه فراخوانی میشود.
نکته: برای مثال کتاب چاپی از نظر نوع رسانه و مشاهده محتوا نیازی به دستگاه واسطهای ندارد و برای آن این صفت با مقدار "رسانه بدون واسطه" (unmediated) پر میشود. و از نظر نوع محمل در یک جلد است و برای آن این صفت با مقدار "جلد" (Volume) پر میشود. مثال:
صفت description (یادداشت): یادداشتهای مربوط به ویراست، مشخصات ظاهری، فروست، نشر و پخش، کتابنامه، واژهنامه، نمایه، ملزوات سیستم، شیوه دسترسی، نوع منابع الکترونیکی، فاصله انتشار، تکثیر از ویژگیهای مربوط به نمود است و در این صفت رونویسی میشود.
مثال:
صفت url (شناسهگر جهانی منبع): در صورتیکه نسخه الکترونیکی منبع به صورت برخط در وب وجود دارد، لینک دسترسی به منبع را در این صفت وارد نمایید. صفت RelatedTo (شیء مرتبط): این صفت برای ایجاد پیوند میان نمود در دست فهرست با نمود(های) مرتبط با آن بهکار میرود. روابط نمود با نمود به طور معمول شامل نمودهای یک اثر است. انواع مختلفی از بازتکثیرها در این دسته قرار دارند. به منظور ارتباط نمود در دست فهرست با دیگرنمودهای مرتبط موجود در سیستم کلید ذرهبین در انتهای کادر ورود داده، را انتخاب و وارد پنجره فراخوانی منابع شوید. در پنجره باز شده مراحل زیر را انجام دهید 1.در فیلد "نام"، عنوان کامل یا بخشی از عنوان اثر مرتبط را وارد نمایید و روی گزینه جستجو کلیک کنید. 2.فهرستی از نتایج نمایش داده میشود. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، با کلیک بر روی هر یک از عناوین بازیابی شده، اطلاعات کاملتر آن در سمت چپ نمایش داده میشود. پس از بررسی، اثر مورد نظر را انتخاب نمایید. 3.برای تعیین نوع رابطه میان آثار مرتبط، باید یک نشانگر منبع اضافه شود، از فیلد نشانگرها، نشانگر مرتبط را انتخاب کنید. نشانگرهاي منبع بهترتيب براي آثار مرتبط، بيانهاي مرتبط، نمودهای مرتبط و موردهاي مرتبط و براساس روابط كتابشناختيتيلت، تفكيکشدهاند. نشانگرهایی مانند اقتباسی است از، ترجمه ای است از، تجدید چاپ است از و مانند آن در این دسته قرار میگیرند. نشانگرهای منبع در سیستم بر اساس فهرست کامل نشانگرهای ارائه شده در وبسایت "آردیای رجیستری" ایجاد شدهاند. 4.با انتخاب کلید "ذخیره" اثر انتخابی به همراه نشانگر مرتبط در صفت مربوطه فراخوانی میشود.
.
7-3-ایجاد مورد جدید
مورد یک نمونه واحد از یک نمود است. مثلا کتاب بر باد رفته مارگارت میچل، یک نسخه آن در کتابخانه عمومی محل شما و نسخه دیگری از آن در کتابخانه ملی ایران است. اثر1: بر باد رفته از مارگارت میچل نمود1: کتاب چاپی منتشر شده در سال 1936 توسط انتشارات مکمیلان مورد1: نسخه نگهداری شده در کتابخانه ملی ایران مورد2: نسخه نگهداری شده در کتابخانه دانشگاه علامه طباطبائی . برای ایجاد مورد جدید مراحل زیر را انجام دهید. 1.از فهرست کاربرگههای تعریف شده با توجه به نوع منبع در دست فهرست، بر روی گزینه "ایجاد پروفایل" مورد موجودیت مورد نظر کلیک کنید.
2.در پنجره باز شده، ابتدا نمود مربوط به مورد را از پنجره "نمود را انتخاب کنید" جستجو و فراخوانی کنید. در صورتیکه نمود مربوط به مورد در سیستم یافت نشد، با انتخاب گزینه "ساخت نمود جدید"، پروفایل نمود آن را ایجاد کنید.
3.پس از فراخوانی نمود، کاربرگه مورد موجودیت مورد نظر نمایش داده میشود.
4.اطلاعات سطح مورد را وارد نمایید. 5.پس از ورود اطلاعات در کاربرگه مورد، گزینه "ذخیره " را انتخاب کنید (می¬توانید از کلیدهای میانبر برای ذخیره استفاده نمایید)؛ در زیر پروفایل فراداده مورد موجودیت کتاب نمایش داده شده است. که در ادامه شرح داده خواهد شد. بر اساس مدل دادهای بیبفریم، به ازای هر نسخه (مورد) از مدرک، یک پروفایل در سیستم ایجاد میشود، هر پروفایل مورد امکان ثبت خصوصیات زیر، مربوط به نسخه فیزیکی منبع را فراهم میکند. صفت Internal item number (شماره ثبت): برای ثبت شماره موجودی، جهت نگهداری و مدیریت مدارک کتابی و غیرکتابی بهکار میرود. صفت Call Number ( شماره راهنما): برای ثبت شماره راهنمای نسخه فیزیکی منبع بهکار میرود. صفت Sublocation Identifier (شناسگر محل فرعی): برای ثبت محل نگهداری نسخه فیزیکی منبع بهکار میرود. صفات ؟ (شماره جلد)، ؟ (شماره بخش یا قسمت)، ؟ (شماره جزء)، Copy number (شماره نسخه): به ترتیب برای ثبت شماره جلد، شماره بخش یا قسمت، شماره جرء و شماره نسخه منبع فیزیکی بهکار میرود. صفت Item Identifierبرای ثبت تگ RFID نسخه فیزیکی منبع بهکار میرود. صفت Consultation policy (خط مشی دسترسی): برای تعیین دسترسی یا عدم دسترسی به مورد برای استفاده مراجعهکنندگان بهکار میرود. صفت Lending policy یا Lendable (خط مشی امانت) برای تعیین شرایط امانتدهی منبع (مورد امانت داده شود یا خیر) بهکار میرود. صفت Reproduction policy (خط مشی بازتولید): برای تعیین قابلیت شرایط تکثیرشدن نسخه فیزیکی منبع بهکار میرود. صفت Method of acquisition (روش فراهمآوری): برای تعیین نحوه فراهمآوری مورد بهکار میرود. صفت Cost: برای تعیین بها و قیمت مورد بهکار میرود. صفت refrence/nonrefernce: برای تعیین مرجع یا غیرمرجع بودن مورد بهکار میرود.