Metadata Management/Basic Definition/Specification Attributes: تفاوت میان نسخهها
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{DISPLAYTITLE: | {{DISPLAYTITLE:صفات}} | ||
<div style='text-align: left;'> | |||
[[Metadata Management/Basic Definitions/Def of Ent.Sp|برگشت به صفحه قبل]] | |||
</div> | |||
=مقدمه= | =مقدمه= | ||
فراداده، ابزار سازماندهی دانش در محیط و رسانههای اطلاعاتی جدید، به ویژه وب است. طرحهای فرادادهای مجموعهای از عناصر با ساختار معناشناختی خاص هستند که به منظور توصیف، شناسایی، دستیابی، کشف، نگهداری، و مدیریت اشیای محتوایی در محیط جدید گسترش یافتهاند. (طاهری، 1392 الف) | فراداده، ابزار سازماندهی دانش در محیط و رسانههای اطلاعاتی جدید، به ویژه وب است. طرحهای فرادادهای مجموعهای از عناصر با ساختار معناشناختی خاص هستند که به منظور توصیف، شناسایی، دستیابی، کشف، نگهداری، و مدیریت اشیای محتوایی در محیط جدید گسترش یافتهاند. (طاهری، 1392 الف) امروزه حرکت از فرادادههای موجود در کتابخانهها به سمت دادههای پیوندی، از مسائل مهم کتابخانههاست. که این امر با توجه به ساختار کنونی فهرستهای کتابخانهای در محیط مارک با چالشهای متعددی مواجه است. گرچه، توصیف کتابشناختی یکی از فرایندهای ضروری در کتابخانهها محسوب میشود، و در گذشته، این فرایند به شکل یک فهرست ساده، نیاز کاربران را پاسخ میداد. اما رفتهرفته، با پیشرفت شبکه جهانی وب، ضرورت استفاده از توصیف کتابشناختی جدید در راستای نیل به وب معنایی، پررنگتر شده است. (پازوکی، کشاورزی، 1398) ایجاد دادههای ساختارمند در وب یکی از راهکارهای تحقق وب معنایی، به منظور پردازش و سازماندهی بهتر و درک معنا است. یکی از روشهایی که برای ایجاد دادههای ساختارمند پیشنهاد شده، معرفی فرانمای تولید دادههای ساختارمند موسوم به اسکیما دات ارگ است که توسط موتورهای کاوش گوگل، یاهو، بینگ و یاندکس ایجاد شده است. ، ایــن طــرح یــک واژگان یــا هستینگاشــت واحــد اســت کــه بــرای توصیــف صفــات و بازنمــون روابــط میــان اشــیای محتوایــی وب معرفــی و طراحــی شــده کــه بــرای نشــانهگذاری اشــیای محتوایــی وب بهشــیوهای قابــل درک توســط موتورهــای کاوش مناســب اســت. (فردحسینی، طاهری، حریری، باب الحوائجی، نوشینفرد، 1399) فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب، امکان تولید و نمایش ساختارمند محتوا در محیط وب را دارد. صفات این طرح با استفاده از نشانهگذاری معنایی، محتوای موجودیتهای دادهای وب را در ساختار خود تعریف و ساختارمند کرده و باعث بهبود بازیابی پیشینهها و اشیای محتوایی در عین نمایش معنادار در موتورهای کاوش وب میشود. اسکیما دات ارگ در پی ایجاد یک فرانمای یکپارچه برای تمام انواع اشیای محتوایی وب است. و بستر نحوی این طرح در قالبهای دادههای خرد، فرمهای خرد، جیسان-الدی و آردیافای صورت میگیرد. ساختار این طرح بدینگونه است که انوع موجودیتهای دادهای در وب را در یک ساختار سلسلهمراتبی چند سطحه شکل داده است. نوع شی کلیترین و بالاترین سطح سلسلهمراتب است و در سطح دوم نُه نوع کلی شامل عمل ، آثار خلاقانه، رویداد، ،آثار ناملموس، موجودیت پزشکی، سازمان، شخص، مکان و محصول هستند. نـوع آثار خلاقانه دارای بیشـترین زیرنـوع اسـت حتــی برخــی از زیرنوعهــای آن نظیــر مقاله دارای زیرنوعهــای دیگــری اســت هر کدام از نوعهای ذکر شده در فرانما، دارای صفات خاص خود هستند. و به واسـطة سـاختار سلسـه مراتب گونـه، از نـوع پـدر (مافـوق) خـود ارث میبـرد. بهعبـارت دیگـر، هـر کـدام از صفـات یـک نـوع بـر تمـام زیرنوعهـای خـود نیــز کاربــرد دارد.به عنوان نمونه بخشــی از فرانمــای نــوع کتاب مشــتمل بــر صفــات مخصــوص کتاب و صفات ابرنوعهای آن در سلسله مراتب یعنـی آثار خلاقانه و نوع شی هسـت کـه از آنهـا ارث بـرده اسـت. (محمدی استانی، سهرابی، شعبانی، عاصمی، طاهری، 1398) در این نرمافزار به منظور بهبود دسترسی به موجودیتهای دادهای کتابخانهای و تولید فرادادههایی با قابلیت نمایهسازی و پیدانمایی معنایی در محیط موتورهای کاوش از فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ) به عنوان بستر پایه ذخیرهسازی فرادادهای استفاده شده است. همچنین به منظور غنیسازی فرانمای تولید دادههای ساختارمند، در این نرمافزار امکان ایجاد عناصر دیگر استانداردهای فرادادهای از جمله بیب فریم، مارک، مودس و غیره به عنوان مبنای طراحی و تدوین پروفایل فرادادهای فراهم شده است تا بتواند نیازهای توصیف و سارماندهی اشیای محتوایی هر یک از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی را تامین نماید. ساختار(مدل دادهای) در این نرمافزار مبتنی بر مدل دادهای بیب فریم است. مدل بیبفریم به عنوان چارچوب کتابشناختی جدیدی است که به عنوان جایگزین مارک با کاربست بهتر در محیط دادههای پیوندی مطرح شده است. بیبفریم اساساً در قالب آردیاِف و براساس سه سطح انتزاعی (شامل اثر ، نمونه، و مورد) با سه رده (کلاس افزوده) شامل عامل، موضوع و رویداد که به سه سطح اصلی مرتبط هستند ارائه شده است. موجودیت "اثر" در بیبفریم مشابه موجودیت "اثر" و "بیان" در الگوی مفهومی الآرام و عنصر "نمونه" مشابه با عنصر نمود در الآرام است. اثر: سطح بسیار بااهمیت مدل و شامل پدیدآوران، زبان، و موضوعها است و جوهر مفهومیِ منبعِ در دست فهرستنویسی را مشخص میکند. نمونه: مشخصکننده اطلاعاتی از قبیل سازمان منتشرکننده، قالب، مکان، و زمان انتشار است. مورد: نسخه اصلی و واقعی (فیزیکی یارقومی) یک نمونه است که مشخصکننده اطلاعاتی ازقبیل موقعیت حقیقی فیزیکی یا مجازی، علامت قفسه، و رمزینه (بارکد) است.<br> | ||
امروزه حرکت از فرادادههای موجود در کتابخانهها به سمت دادههای پیوندی، از مسائل مهم کتابخانههاست. که این امر با توجه به ساختار کنونی فهرستهای کتابخانهای در محیط مارک با چالشهای متعددی مواجه است. گرچه، توصیف کتابشناختی یکی از فرایندهای ضروری در کتابخانهها محسوب میشود، و در گذشته، این فرایند به شکل یک فهرست ساده، نیاز کاربران را پاسخ میداد. اما رفتهرفته، با پیشرفت شبکه جهانی وب، ضرورت استفاده از توصیف کتابشناختی جدید در راستای نیل به وب معنایی، پررنگتر شده است. (پازوکی، کشاورزی، 1398) | بیبفریم علاوه بر اینموارد، مفاهیم دیگری را که در ارتباط با رده (کلاس)های اساسی بالا هستند بهشرح زیر تعریف میکند: <br> | ||
ایجاد دادههای ساختارمند در وب یکی از راهکارهای تحقق وب معنایی، به منظور پردازش و سازماندهی بهتر و درک معنا است. یکی از روشهایی که برای ایجاد دادههای ساختارمند پیشنهاد شده، معرفی فرانمای تولید دادههای ساختارمند موسوم به اسکیما دات ارگ است که توسط موتورهای کاوش گوگل، یاهو، بینگ و یاندکس ایجاد شده است. ، ایــن طــرح یــک واژگان یــا هستینگاشــت واحــد اســت کــه بــرای توصیــف صفــات و بازنمــون روابــط میــان اشــیای محتوایــی وب معرفــی و طراحــی شــده کــه بــرای نشــانهگذاری اشــیای محتوایــی وب بهشــیوهای قابــل درک توســط موتورهــای کاوش مناســب اســت. | |||
فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب، امکان تولید و نمایش ساختارمند محتوا در محیط وب را دارد. صفات این طرح با استفاده از نشانهگذاری معنایی، محتوای موجودیتهای دادهای وب را در ساختار خود تعریف و ساختارمند کرده و باعث بهبود بازیابی پیشینهها و اشیای محتوایی در عین نمایش معنادار در موتورهای کاوش وب میشود. اسکیما دات ارگ در پی ایجاد یک فرانمای یکپارچه برای تمام انواع اشیای محتوایی وب است. و بستر نحوی این طرح در قالبهای دادههای خرد، فرمهای خرد، جیسان-الدی و | عامل: اشخاص، خاندانها و سازمانهایی هستند که از طریق نقشهایی نظیر مؤلف، ویراستار، عکاس، آهنگساز، تصویرگر و ... با یک اثر یا نمونه در ارتباط هستند؛ موضوع: یک اثر ممکن است درباره یک یا چند مفهوم باشد. این مفاهیم با عنوان "موضوعِ" اثر شناخته میشوند و ممکن است عناوین، مکانها، زمانها، رخدادها، اثرها، نمونهها، موردها، عوامل و ... را دربرگیرند.<br> | ||
ساختار این طرح بدینگونه است که انوع موجودیتهای دادهای در وب را در یک ساختار سلسلهمراتبی چند سطحه شکل داده است. نوع شی کلیترین و بالاترین سطح سلسلهمراتب است و در سطح دوم نُه نوع کلی شامل عمل ، آثار خلاقانه، رویداد، ،آثار ناملموس، موجودیت پزشکی، سازمان، شخص، مکان و محصول هستند. نـوع آثار خلاقانه دارای بیشـترین زیرنـوع اسـت حتــی برخــی از زیرنوعهــای آن نظیــر مقاله دارای زیرنوعهــای دیگــری اســت هر کدام از نوعهای ذکر شده در فرانما، دارای صفات خاص خود هستند. و به واسـطة سـاختار سلسـه مراتب گونـه، از نـوع پـدر (مافـوق) خـود ارث میبـرد. بهعبـارت دیگـر، هـر کـدام از صفـات یـک نـوع بـر تمـام زیرنوعهـای خـود نیــز کاربــرد دارد.به عنوان نمونه بخشــی از فرانمــای نــوع کتاب مشــتمل بــر صفــات مخصــوص کتاب و صفات ابرنوعهای آن در سلسله مراتب یعنـی آثار خلاقانه و نوع شی هسـت کـه از آنهـا ارث بـرده اسـت. (محمدی استانی، سهرابی، شعبانی، عاصمی، طاهری، 1398) | رویداد: رویدادها مبیّن وقوع یک اتفاق در محتوای یک اثرهستند. (پازوکی، کشاورزی، 1398)<br> | ||
در این نرمافزار به منظور بهبود دسترسی به موجودیتهای دادهای کتابخانهای و تولید فرادادههایی با قابلیت نمایهسازی و پیدانمایی معنایی در محیط موتورهای کاوش از فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ) به عنوان بستر پایه ذخیرهسازی فرادادهای استفاده شده است. همچنین به منظور غنیسازی فرانمای تولید دادههای ساختارمند، در این نرمافزار امکان ایجاد عناصر دیگر استانداردهای فرادادهای از جمله بیب فریم، مارک، مودس و غیره به عنوان مبنای طراحی و تدوین پروفایل فرادادهای فراهم شده است تا بتواند نیازهای توصیف و سارماندهی اشیای محتوایی هر یک از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی را تامین نماید. | |||
ساختار(مدل دادهای) در این نرمافزار مبتنی بر مدل دادهای بیب فریم است. مدل بیبفریم به عنوان چارچوب کتابشناختی جدیدی است که به عنوان جایگزین مارک با کاربست بهتر در محیط دادههای پیوندی مطرح شده است. بیبفریم اساساً در قالب آردیاِف و براساس سه سطح انتزاعی (شامل اثر ، نمونه، و مورد) با | در این بخش مدیر سیستم میتواند صفات و عناصر مربوط به استانداردهای فرادادهای مختلف از جمله فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ)، به عنوان بستر پایه ذخیرهسازی فرادادهای در سیستم، و دیگر استاندادرهای فرادادهای مانند بیبفریم، مارک21، یونی مارک، مودس، مدس و جزء آن را به عنوان مبنای طراحی و تدوین پروفایل فرادادهای ایجاد و خصوصیات و ویژگی های مربوط به هر یک را تعریف نماید. صفات تعريف شده در بخش ايجاد كاربرگه و فرمت نمايش به منظور ذخيره سازي و نمايش پروفايل فراداده اي بكار مي رود.<br> | ||
اثر: سطح بسیار بااهمیت مدل و شامل پدیدآوران، زبان، و موضوعها است و جوهر مفهومیِ منبعِ در دست فهرستنویسی را مشخص میکند. | |||
نمونه: مشخصکننده اطلاعاتی از قبیل سازمان منتشرکننده، قالب، مکان، و زمان انتشار است. | |||
مورد: نسخه اصلی و واقعی (فیزیکی یارقومی) یک نمونه است که مشخصکننده اطلاعاتی ازقبیل موقعیت حقیقی فیزیکی یا مجازی، علامت قفسه، و رمزینه (بارکد) است. | |||
عامل: اشخاص، خاندانها و سازمانهایی هستند که از طریق نقشهایی نظیر مؤلف، ویراستار، عکاس، آهنگساز، تصویرگر و ... با یک اثر یا نمونه در ارتباط هستند؛ | |||
موضوع: یک اثر ممکن است درباره یک یا چند مفهوم باشد. این مفاهیم با عنوان "موضوعِ" اثر شناخته میشوند و ممکن است عناوین، مکانها، زمانها، رخدادها، اثرها، نمونهها، موردها، عوامل و ... را دربرگیرند | |||
این بخش | |||
=نحوه دسترسی= | =نحوه دسترسی= | ||
نحوه دسترسی به بخش تعریف صفات در سیستم بدین شرح است:<br> | نحوه دسترسی به بخش تعریف صفات در سیستم بدین شرح است:<br> | ||
تعار یف پایه> تعریف موجودیتها > صفات<br><br> | |||
<br> | [[پرونده:Sp-1.png]]<br> | ||
<br> | |||
[[پرونده: | |||
<br> | |||
=جستجو و مرور صفات فرادادهای= | =جستجو و مرور صفات فرادادهای= | ||
در این بخش فهرستی از صفات فرادادهای که تاکنون تعریف شدهاند بر اساس ترتیب | در این بخش فهرستی از صفات فرادادهای که تاکنون تعریف شدهاند بر اساس ترتیب تاريخ ايجاد نمایش داده میشود. به منظور جستجو در فهرست صفات میتوان از فاکتورهای "نام صفت"،"نوع موجودیت" استفاده کرد. برای مثال با انتخاب موجودیت کتاب از فیلتر نوع موجودیت، صفات مربوط به آن موجودیت در فهرست نشان داده میشود.<br><br> | ||
به منظور جستجو در فهرست صفات میتوان از فاکتورهای "نام صفت"،"نوع موجودیت" استفاده کرد. برای مثال با انتخاب موجودیت کتاب از فیلتر نوع موجودیت، صفات مربوط به آن موجودیت در فهرست نشان داده میشود. | [[پرونده:Sp-2.png]]<br><br> | ||
<br><br> | |||
[[پرونده: | |||
<br><br> | |||
با انتخاب دکمه "فیلتر را نشان میدهد" امکان جستجو دقیقتر با استفاده از فیلترهای موجود فراهم شده است.<br><br> | |||
[[پرونده:Sp-3.png]]<br><br> | |||
بصورت پیش فرض در هر صفحه 15 مورد نمایش داده میشود.با کلیک روی گزینههای بعدی و یا قبلی امکان رفتن به صفحات بعدی یا قبلی فراهم میشود. با انتخاب دکمه برو به صفحه اول و برو به صفحه آخر نیز صفحه اول و آخر به شما نمایش داده میشود. همچنین با انتخاب تعداد آیتم در صفحه نیز میتوان نمایش تعداد موارد در هر صفحه را تغییر داد.<br><br> | |||
[[پرونده:Sp-4.png]]<br><br> | |||
بخش صفات دارای ویژگیها و امکانات زیر است: | |||
* ایجاد صفت به خط و زبانهای مختلف؛ | |||
* ویرایش صفت؛ | |||
* حذف صفت؛ | |||
* نمایش اطلاعات صفت؛<br /> | |||
1. با کلیک بر روی دکمه " جدید اضافه کن" صفحه مربوط به ایجاد صفت جدید در سیستم نمایش داده میشود. | = ایجاد صفت فرادادهای= | ||
صفت جدید را میتوان از طریق کلید "جدید اضافه کن" در بخش تعریف صفات، ایجاد نمود.<br> | |||
برای ایجاد صفت مراحل زیر را انجام دهید:<br> | |||
1. با کلیک بر روی دکمه " جدید اضافه کن" صفحه مربوط به ایجاد صفت جدید در سیستم نمایش داده میشود.<br><br> | |||
[[پرونده:Sp-5.png]]<br><br> | |||
این صفحه شامل پنج بخش "اطلاعات مربوط به ویژگی"، "موجودیتها"، "مقادیر"، "نشانگرها" و "لاگ فعالیت" است. در بخش اطلاعات مربوط به ویژگی، امکان ثبت خصوصیات مربوط به یک صفت که شامل موارد زیر است فراهم میشود. | این صفحه شامل پنج بخش "اطلاعات مربوط به ویژگی"، "موجودیتها"، "مقادیر"، "نشانگرها" و "لاگ فعالیت" است. در بخش اطلاعات مربوط به ویژگی، امکان ثبت خصوصیات مربوط به یک صفت که شامل موارد زیر است فراهم میشود. | ||
*تعریف نام یکتا برای صفت (در سه زبان استاندارد، فارسی و انگلیسی) | |||
*تعیین وزن صفت در جستجو؛ | * تعریف نام یکتا برای صفت (در سه زبان استاندارد، فارسی و انگلیسی) | ||
*تعیین پیشوند | * تعیین وزن صفت در جستجو؛ | ||
*تعیین صفت مورد نظر به عنوان صفات جستجوپذیر؛ | * تعیین پیشوند و پسوند برای صفت مورد نظر؛ | ||
*تعیین تکرارپذیری/ یا عدم تکرارپذیری صفت مورد نظر؛ | * تعیین صفت مورد نظر به عنوان صفات جستجوپذیر؛ | ||
*تعیین منبع استاندارد مربوط به صفت مورد نظر؛ | * تعیین صفت مورد نظر به عنوان جستجوپذیر در جستجوی درهم(فازی) | ||
*تعیین ترتیب اولويت نمايش صفت مورد نظر در كاربرگه و فرمت خروجي؛ | * تعیین تکرارپذیری/ یا عدم تکرارپذیری صفت مورد نظر؛ | ||
*تعیین وضعیت نمایش/ یا عدم نمایش صفت مورد نظر در بخشهای نمایش کامل مدرک، نمایش خلاصه یا نمایش نتیجه جستجو<br> | * تعیین منبع استاندارد مربوط به صفت مورد نظر؛ | ||
وارد کردن فیلدهای | [[پرونده:Sp-6.png]]<br><br> | ||
<br> | * تعیین ترتیب اولويت نمايش صفت مورد نظر در كاربرگه و فرمت خروجي؛ | ||
[[پرونده: | * تعیین وضعیت نمایش/ یا عدم نمایش صفت مورد نظر در بخشهای نمایش کامل مدرک، نمایش خلاصه یا نمایش نتیجه جستجو | ||
<br> | * تعیین ترتیب اولويت نمايش صفت مورد نظر در كاربرگه و فرمت نمايش؛<br> | ||
در بخش موجودیتها، امکان افزودن موجودیتهای | با انتخاب گزینه «یک پرونده بارگذاری کنید» امکان بارگذاری محتوا برای صفت فراهم می شود.<br> | ||
<br> | نكته: وارد کردن فیلدهای "نام" (در سه زبان استاندارد، فارسی و انگلیسی) و "وزن صفت در جستجو" در بخش اطلاعات مربوط به ويژگي اجباری است.<br> | ||
[[پرونده: | پس از ورود اطلاعات در بخش اطلاعات مربوط به ویژگی دکمه «ویرایش را ذخیره و ادامه دهید» را انتخاب نمایید تا امکان ورود دیگر اطلاعات در بخش های دیگر فراهم شود.<br> | ||
<br> | [[پرونده:Sp-7.png]]<br><br> | ||
در بخش مقادیر، | در بخش موجودیتها، امکان افزودن موجودیتهای مربوط به آن صفت در سطوح مختلف اثر، نمود و مورد فراهم شده است. با استفاده از اين بخش مي توان تعيين نمود صفت مورد نظر مربوط به كدام يك ازموجوديتهاي داده اي و كدام يك از سطوح اثر، نمود و مورد است.<br><br> | ||
<br> | [[پرونده:Sp-8-1.png]]<br><br> | ||
[[پرونده: | در اين بخش امكان افزودن موجوديت هاي داده اي به دو روش گروهي و تكي فراهم است. جهت افزودن موجوديت به صورت تكي ابتدا گزینه "رکورد جدید اضافه کنید" را انتخاب کنید و سپس از قسمت فهرست موجودیتها، موجودیت مورد نظر را انتخاب و در آخر روی گزینه بروز رسانی کلیک کنید.<br><br> | ||
<br> | [[پرونده:Sp-8-2.png]]<br><br> | ||
<br>در بخش نشانگر، درصورت نیاز امکان تعیین اینکه صفت مورد نظر به | براي افزودن گروهي موجوديتها نيز از گزينه "اضافه كردن كلاس گروهي استفاده نماييد.<br><br> | ||
<br><br> | [[پرونده:Sp-9.png]]<br><br> | ||
[[پرونده: | در بخش مقادیر، میتوانید نوع ارزش ثبت شده در صفت مورد نظر را که از نوع لفظی و نویسهای (Literal) و یا غیرلفظی و رمزگذاری (coded or Non Literal) باشد را تعیین کنید، برای صفات لفظی یا نویسه ای نوع داده ورودی را "متن" (text) انتخاب کنید و برای صفات غیر لفظی و یا رمزگذاری، با توجه به نوع ارزش ثبت شده در صفت مورد نظر، نوع داده ورودی را در یکی از موراد زیر انتخاب کنید.<br> | ||
<br> | فرانماهای رمزگذاری واژگان :(VES) ارزش برخی صفات مانند، زبان، نام کشور، نوع محتوا، نوع رسانه، نوع محمل، گروه سنی، نوع خط و ... دارای مقادیر ثابتی میباشند. که به منظور حفظ انسجام و یکدستی در ورود اطلاعات می توان این مقادیر را از فرانماهای استاندارد رمزگذاری واژگان انتخاب نمود.<br> | ||
موجودیتهای مستند: به منظور ایجاد یکدستی و انسجام (کنترل مستندات) برای توصیف یک نام یا عنوان با شکلهای مختلف، ارزش برخی صفات مانند پدیدآورنده، موضوع، ناشر و …. . از موجودیتهای مستند نام شخص، خاندان، تنالگان، موضوع و… انتخاب میشود. <br> | |||
موجودیتهای کتابشناختی: برخی صفات مانند "شیء مرتبط" برای ایجاد پیوند میان موجودیت در دست فهرست با موجودیتهای کتابشناختی مرتبط با آن بهکار میرود. ثبت ارزش در این صفت با استفاده از فراخوانی موجودیتهای کتابشناختی مرتبط در آن صورت میگیرد.<br> | |||
نکته: با توجه به نوع ارزش ثبت شده در صفت مورد نظر، میتوانید مقدار داده متنی و مستندات را برای یک صفت به صورت همزمان تعیین نمایید.<br><br> | |||
[[پرونده:Sp-10.png]]<br><br> | |||
در بخش نشانگر، درصورت نیاز امکان تعیین اینکه صفت مورد نظر به چه نشانگرهایی مرتبط است فراهم میشود. به عنوان نمونه صفت پدیدآورنده با نشانگر نقش در ارتباط است زیرا نوع ارتباط پدیدآورنده با منبع از طریق نقشهایی نظیر مؤلف، ویراستار، عکاس، آهنگساز، تصویرگر و ... مشخص میشود.<br><br> | |||
[[پرونده:Sp-11.png]]<br><br> | |||
در بخش روابط صفت، ایجاد رابطه میان صفات وجود دارد. با انتخاب دکمه «رکورد جدید اضافه کنید» امکان انتخاب نام صفت و نوع رابطه دلخواه از لیست های کشویی وجود دارد. پس از انتخاب این موارد بر روی دکمه به روز رسانی کلیک نمایید.<br><br> | |||
[[پرونده:Sp-12.png]]<br><br> | |||
=ویرایش صفت فرادادهای= | =ویرایش صفت فرادادهای= | ||
جهت اصلاح و یا تکمیل خصوصیات یک صفت، از بخش | |||
<br> | جهت اصلاح و یا تکمیل خصوصیات یک صفت، از بخش فهرست صفات،نام صفت مورد نظر را با استفاده از فیلد جستجو جستجو کرده و با کلیک بر روی نام صفت وارد صفحه ویرایش آن شده و تغییرات لازم را اعمال نمایید.<br><br> | ||
[[پرونده: | [[پرونده:Sp-13.png]]<br><br> | ||
<br> | در پنجره ویرایش یک صفت در بخش لاگ فعالیت، تاریخچه ایجاد و یا ویرایش آن که شامل نوع فعالیت (ایجاد یا ویرایش)، نام کاربر انجام دهنده، تاریخ و ساعت انجام آن است ثبت و نمایش داده میشود.<br><br> | ||
در پنجره ویرایش یک صفت در بخش لاگ فعالیت، تاریخچه ایجاد و یا ویرایش آن که شامل نوع فعالیت (ایجاد یا ویرایش)، نام کاربر انجام دهنده، | [[پرونده:Sp-14.png]]<br><br> | ||
<br> | |||
[[پرونده: | |||
<br> | |||
=حذف صفت= | =حذف صفت= | ||
در پنجره ویرایش یک صفت نیز با انتخاب کلید حذف، امکان حذف آن صفت فراهم میشود.<br> | |||
[[پرونده:Sp-15.png]]<br><br> | |||
شایان ذکر است در صورتیکه صفت مورد نظر در پروفایل فراداده ای استفاده شده باشد، امکان حذف آن وجود ندارد، جهت حذف صفت دارای کارکرد، ابتدا باید آن پروفایل فرادادهای را از سیستم حذف نمود یا مقادیر آن صفت را از پروفایل فراداده ای حذف کرد.<br><br> | |||
<br> | |||
[[پرونده: | |||
<br> | |||
شایان ذکر است در صورتیکه صفت مورد نظر در | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۹
مقدمه
فراداده، ابزار سازماندهی دانش در محیط و رسانههای اطلاعاتی جدید، به ویژه وب است. طرحهای فرادادهای مجموعهای از عناصر با ساختار معناشناختی خاص هستند که به منظور توصیف، شناسایی، دستیابی، کشف، نگهداری، و مدیریت اشیای محتوایی در محیط جدید گسترش یافتهاند. (طاهری، 1392 الف) امروزه حرکت از فرادادههای موجود در کتابخانهها به سمت دادههای پیوندی، از مسائل مهم کتابخانههاست. که این امر با توجه به ساختار کنونی فهرستهای کتابخانهای در محیط مارک با چالشهای متعددی مواجه است. گرچه، توصیف کتابشناختی یکی از فرایندهای ضروری در کتابخانهها محسوب میشود، و در گذشته، این فرایند به شکل یک فهرست ساده، نیاز کاربران را پاسخ میداد. اما رفتهرفته، با پیشرفت شبکه جهانی وب، ضرورت استفاده از توصیف کتابشناختی جدید در راستای نیل به وب معنایی، پررنگتر شده است. (پازوکی، کشاورزی، 1398) ایجاد دادههای ساختارمند در وب یکی از راهکارهای تحقق وب معنایی، به منظور پردازش و سازماندهی بهتر و درک معنا است. یکی از روشهایی که برای ایجاد دادههای ساختارمند پیشنهاد شده، معرفی فرانمای تولید دادههای ساختارمند موسوم به اسکیما دات ارگ است که توسط موتورهای کاوش گوگل، یاهو، بینگ و یاندکس ایجاد شده است. ، ایــن طــرح یــک واژگان یــا هستینگاشــت واحــد اســت کــه بــرای توصیــف صفــات و بازنمــون روابــط میــان اشــیای محتوایــی وب معرفــی و طراحــی شــده کــه بــرای نشــانهگذاری اشــیای محتوایــی وب بهشــیوهای قابــل درک توســط موتورهــای کاوش مناســب اســت. (فردحسینی، طاهری، حریری، باب الحوائجی، نوشینفرد، 1399) فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب، امکان تولید و نمایش ساختارمند محتوا در محیط وب را دارد. صفات این طرح با استفاده از نشانهگذاری معنایی، محتوای موجودیتهای دادهای وب را در ساختار خود تعریف و ساختارمند کرده و باعث بهبود بازیابی پیشینهها و اشیای محتوایی در عین نمایش معنادار در موتورهای کاوش وب میشود. اسکیما دات ارگ در پی ایجاد یک فرانمای یکپارچه برای تمام انواع اشیای محتوایی وب است. و بستر نحوی این طرح در قالبهای دادههای خرد، فرمهای خرد، جیسان-الدی و آردیافای صورت میگیرد. ساختار این طرح بدینگونه است که انوع موجودیتهای دادهای در وب را در یک ساختار سلسلهمراتبی چند سطحه شکل داده است. نوع شی کلیترین و بالاترین سطح سلسلهمراتب است و در سطح دوم نُه نوع کلی شامل عمل ، آثار خلاقانه، رویداد، ،آثار ناملموس، موجودیت پزشکی، سازمان، شخص، مکان و محصول هستند. نـوع آثار خلاقانه دارای بیشـترین زیرنـوع اسـت حتــی برخــی از زیرنوعهــای آن نظیــر مقاله دارای زیرنوعهــای دیگــری اســت هر کدام از نوعهای ذکر شده در فرانما، دارای صفات خاص خود هستند. و به واسـطة سـاختار سلسـه مراتب گونـه، از نـوع پـدر (مافـوق) خـود ارث میبـرد. بهعبـارت دیگـر، هـر کـدام از صفـات یـک نـوع بـر تمـام زیرنوعهـای خـود نیــز کاربــرد دارد.به عنوان نمونه بخشــی از فرانمــای نــوع کتاب مشــتمل بــر صفــات مخصــوص کتاب و صفات ابرنوعهای آن در سلسله مراتب یعنـی آثار خلاقانه و نوع شی هسـت کـه از آنهـا ارث بـرده اسـت. (محمدی استانی، سهرابی، شعبانی، عاصمی، طاهری، 1398) در این نرمافزار به منظور بهبود دسترسی به موجودیتهای دادهای کتابخانهای و تولید فرادادههایی با قابلیت نمایهسازی و پیدانمایی معنایی در محیط موتورهای کاوش از فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ) به عنوان بستر پایه ذخیرهسازی فرادادهای استفاده شده است. همچنین به منظور غنیسازی فرانمای تولید دادههای ساختارمند، در این نرمافزار امکان ایجاد عناصر دیگر استانداردهای فرادادهای از جمله بیب فریم، مارک، مودس و غیره به عنوان مبنای طراحی و تدوین پروفایل فرادادهای فراهم شده است تا بتواند نیازهای توصیف و سارماندهی اشیای محتوایی هر یک از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی را تامین نماید. ساختار(مدل دادهای) در این نرمافزار مبتنی بر مدل دادهای بیب فریم است. مدل بیبفریم به عنوان چارچوب کتابشناختی جدیدی است که به عنوان جایگزین مارک با کاربست بهتر در محیط دادههای پیوندی مطرح شده است. بیبفریم اساساً در قالب آردیاِف و براساس سه سطح انتزاعی (شامل اثر ، نمونه، و مورد) با سه رده (کلاس افزوده) شامل عامل، موضوع و رویداد که به سه سطح اصلی مرتبط هستند ارائه شده است. موجودیت "اثر" در بیبفریم مشابه موجودیت "اثر" و "بیان" در الگوی مفهومی الآرام و عنصر "نمونه" مشابه با عنصر نمود در الآرام است. اثر: سطح بسیار بااهمیت مدل و شامل پدیدآوران، زبان، و موضوعها است و جوهر مفهومیِ منبعِ در دست فهرستنویسی را مشخص میکند. نمونه: مشخصکننده اطلاعاتی از قبیل سازمان منتشرکننده، قالب، مکان، و زمان انتشار است. مورد: نسخه اصلی و واقعی (فیزیکی یارقومی) یک نمونه است که مشخصکننده اطلاعاتی ازقبیل موقعیت حقیقی فیزیکی یا مجازی، علامت قفسه، و رمزینه (بارکد) است.
بیبفریم علاوه بر اینموارد، مفاهیم دیگری را که در ارتباط با رده (کلاس)های اساسی بالا هستند بهشرح زیر تعریف میکند:
عامل: اشخاص، خاندانها و سازمانهایی هستند که از طریق نقشهایی نظیر مؤلف، ویراستار، عکاس، آهنگساز، تصویرگر و ... با یک اثر یا نمونه در ارتباط هستند؛ موضوع: یک اثر ممکن است درباره یک یا چند مفهوم باشد. این مفاهیم با عنوان "موضوعِ" اثر شناخته میشوند و ممکن است عناوین، مکانها، زمانها، رخدادها، اثرها، نمونهها، موردها، عوامل و ... را دربرگیرند.
رویداد: رویدادها مبیّن وقوع یک اتفاق در محتوای یک اثرهستند. (پازوکی، کشاورزی، 1398)
در این بخش مدیر سیستم میتواند صفات و عناصر مربوط به استانداردهای فرادادهای مختلف از جمله فرانمای تولید دادههای ساختارمند وب (اسکیما دات اُرگ)، به عنوان بستر پایه ذخیرهسازی فرادادهای در سیستم، و دیگر استاندادرهای فرادادهای مانند بیبفریم، مارک21، یونی مارک، مودس، مدس و جزء آن را به عنوان مبنای طراحی و تدوین پروفایل فرادادهای ایجاد و خصوصیات و ویژگی های مربوط به هر یک را تعریف نماید. صفات تعريف شده در بخش ايجاد كاربرگه و فرمت نمايش به منظور ذخيره سازي و نمايش پروفايل فراداده اي بكار مي رود.
نحوه دسترسی
نحوه دسترسی به بخش تعریف صفات در سیستم بدین شرح است:
تعار یف پایه> تعریف موجودیتها > صفات

جستجو و مرور صفات فرادادهای
در این بخش فهرستی از صفات فرادادهای که تاکنون تعریف شدهاند بر اساس ترتیب تاريخ ايجاد نمایش داده میشود. به منظور جستجو در فهرست صفات میتوان از فاکتورهای "نام صفت"،"نوع موجودیت" استفاده کرد. برای مثال با انتخاب موجودیت کتاب از فیلتر نوع موجودیت، صفات مربوط به آن موجودیت در فهرست نشان داده میشود.

با انتخاب دکمه "فیلتر را نشان میدهد" امکان جستجو دقیقتر با استفاده از فیلترهای موجود فراهم شده است.

بصورت پیش فرض در هر صفحه 15 مورد نمایش داده میشود.با کلیک روی گزینههای بعدی و یا قبلی امکان رفتن به صفحات بعدی یا قبلی فراهم میشود. با انتخاب دکمه برو به صفحه اول و برو به صفحه آخر نیز صفحه اول و آخر به شما نمایش داده میشود. همچنین با انتخاب تعداد آیتم در صفحه نیز میتوان نمایش تعداد موارد در هر صفحه را تغییر داد.

بخش صفات دارای ویژگیها و امکانات زیر است:
- ایجاد صفت به خط و زبانهای مختلف؛
- ویرایش صفت؛
- حذف صفت؛
- نمایش اطلاعات صفت؛
ایجاد صفت فرادادهای
صفت جدید را میتوان از طریق کلید "جدید اضافه کن" در بخش تعریف صفات، ایجاد نمود.
برای ایجاد صفت مراحل زیر را انجام دهید:
1. با کلیک بر روی دکمه " جدید اضافه کن" صفحه مربوط به ایجاد صفت جدید در سیستم نمایش داده میشود.

این صفحه شامل پنج بخش "اطلاعات مربوط به ویژگی"، "موجودیتها"، "مقادیر"، "نشانگرها" و "لاگ فعالیت" است. در بخش اطلاعات مربوط به ویژگی، امکان ثبت خصوصیات مربوط به یک صفت که شامل موارد زیر است فراهم میشود.
- تعریف نام یکتا برای صفت (در سه زبان استاندارد، فارسی و انگلیسی)
- تعیین وزن صفت در جستجو؛
- تعیین پیشوند و پسوند برای صفت مورد نظر؛
- تعیین صفت مورد نظر به عنوان صفات جستجوپذیر؛
- تعیین صفت مورد نظر به عنوان جستجوپذیر در جستجوی درهم(فازی)
- تعیین تکرارپذیری/ یا عدم تکرارپذیری صفت مورد نظر؛
- تعیین منبع استاندارد مربوط به صفت مورد نظر؛
- تعیین ترتیب اولويت نمايش صفت مورد نظر در كاربرگه و فرمت خروجي؛
- تعیین وضعیت نمایش/ یا عدم نمایش صفت مورد نظر در بخشهای نمایش کامل مدرک، نمایش خلاصه یا نمایش نتیجه جستجو
- تعیین ترتیب اولويت نمايش صفت مورد نظر در كاربرگه و فرمت نمايش؛
با انتخاب گزینه «یک پرونده بارگذاری کنید» امکان بارگذاری محتوا برای صفت فراهم می شود.
نكته: وارد کردن فیلدهای "نام" (در سه زبان استاندارد، فارسی و انگلیسی) و "وزن صفت در جستجو" در بخش اطلاعات مربوط به ويژگي اجباری است.
پس از ورود اطلاعات در بخش اطلاعات مربوط به ویژگی دکمه «ویرایش را ذخیره و ادامه دهید» را انتخاب نمایید تا امکان ورود دیگر اطلاعات در بخش های دیگر فراهم شود.

در بخش موجودیتها، امکان افزودن موجودیتهای مربوط به آن صفت در سطوح مختلف اثر، نمود و مورد فراهم شده است. با استفاده از اين بخش مي توان تعيين نمود صفت مورد نظر مربوط به كدام يك ازموجوديتهاي داده اي و كدام يك از سطوح اثر، نمود و مورد است.

در اين بخش امكان افزودن موجوديت هاي داده اي به دو روش گروهي و تكي فراهم است. جهت افزودن موجوديت به صورت تكي ابتدا گزینه "رکورد جدید اضافه کنید" را انتخاب کنید و سپس از قسمت فهرست موجودیتها، موجودیت مورد نظر را انتخاب و در آخر روی گزینه بروز رسانی کلیک کنید.

براي افزودن گروهي موجوديتها نيز از گزينه "اضافه كردن كلاس گروهي استفاده نماييد.

در بخش مقادیر، میتوانید نوع ارزش ثبت شده در صفت مورد نظر را که از نوع لفظی و نویسهای (Literal) و یا غیرلفظی و رمزگذاری (coded or Non Literal) باشد را تعیین کنید، برای صفات لفظی یا نویسه ای نوع داده ورودی را "متن" (text) انتخاب کنید و برای صفات غیر لفظی و یا رمزگذاری، با توجه به نوع ارزش ثبت شده در صفت مورد نظر، نوع داده ورودی را در یکی از موراد زیر انتخاب کنید.
فرانماهای رمزگذاری واژگان :(VES) ارزش برخی صفات مانند، زبان، نام کشور، نوع محتوا، نوع رسانه، نوع محمل، گروه سنی، نوع خط و ... دارای مقادیر ثابتی میباشند. که به منظور حفظ انسجام و یکدستی در ورود اطلاعات می توان این مقادیر را از فرانماهای استاندارد رمزگذاری واژگان انتخاب نمود.
موجودیتهای مستند: به منظور ایجاد یکدستی و انسجام (کنترل مستندات) برای توصیف یک نام یا عنوان با شکلهای مختلف، ارزش برخی صفات مانند پدیدآورنده، موضوع، ناشر و …. . از موجودیتهای مستند نام شخص، خاندان، تنالگان، موضوع و… انتخاب میشود.
موجودیتهای کتابشناختی: برخی صفات مانند "شیء مرتبط" برای ایجاد پیوند میان موجودیت در دست فهرست با موجودیتهای کتابشناختی مرتبط با آن بهکار میرود. ثبت ارزش در این صفت با استفاده از فراخوانی موجودیتهای کتابشناختی مرتبط در آن صورت میگیرد.
نکته: با توجه به نوع ارزش ثبت شده در صفت مورد نظر، میتوانید مقدار داده متنی و مستندات را برای یک صفت به صورت همزمان تعیین نمایید.

در بخش نشانگر، درصورت نیاز امکان تعیین اینکه صفت مورد نظر به چه نشانگرهایی مرتبط است فراهم میشود. به عنوان نمونه صفت پدیدآورنده با نشانگر نقش در ارتباط است زیرا نوع ارتباط پدیدآورنده با منبع از طریق نقشهایی نظیر مؤلف، ویراستار، عکاس، آهنگساز، تصویرگر و ... مشخص میشود.

در بخش روابط صفت، ایجاد رابطه میان صفات وجود دارد. با انتخاب دکمه «رکورد جدید اضافه کنید» امکان انتخاب نام صفت و نوع رابطه دلخواه از لیست های کشویی وجود دارد. پس از انتخاب این موارد بر روی دکمه به روز رسانی کلیک نمایید.

ویرایش صفت فرادادهای
جهت اصلاح و یا تکمیل خصوصیات یک صفت، از بخش فهرست صفات،نام صفت مورد نظر را با استفاده از فیلد جستجو جستجو کرده و با کلیک بر روی نام صفت وارد صفحه ویرایش آن شده و تغییرات لازم را اعمال نمایید.

در پنجره ویرایش یک صفت در بخش لاگ فعالیت، تاریخچه ایجاد و یا ویرایش آن که شامل نوع فعالیت (ایجاد یا ویرایش)، نام کاربر انجام دهنده، تاریخ و ساعت انجام آن است ثبت و نمایش داده میشود.

حذف صفت
در پنجره ویرایش یک صفت نیز با انتخاب کلید حذف، امکان حذف آن صفت فراهم میشود.

شایان ذکر است در صورتیکه صفت مورد نظر در پروفایل فراداده ای استفاده شده باشد، امکان حذف آن وجود ندارد، جهت حذف صفت دارای کارکرد، ابتدا باید آن پروفایل فرادادهای را از سیستم حذف نمود یا مقادیر آن صفت را از پروفایل فراداده ای حذف کرد.
